Nea Pafos
Nea Paphos
Malutene
Maloutena
-
Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO:
Stanowisko znajduje się na liście jako część złożonego z trzech stanowisk kompleksu Pafos (UNESCO)
-
Typ stanowiska:
miejskie
Lokalizacja:
Republika Cypryjska
Zachodni Cypr, dystrykt PafosDatowanie:
Okres hellenistyczny i rzymski (IV wiek p.n.e.–VII wiek n.e.)
Najciekawsze odkrycia:
– budowle ze wspaniałymi mozaikami figuralnymi: mozaika Tezeusza w labiryncie, kąpieli Achillesa, Posejdona i Amfitryty, z triclinium w Domu Aiona, Afrodyty zbrojnej, trzech Horai, czyli pór roku
– malowidła z Domu Aiona przedstawiające Apolla i Muzy
– rzeźby marmurowe: Afrodyta zbrojna w miecz i głowa Izydy, a także rzeźby małej skali: podwójne Afrodyty, Asklepios z jajem (Glycon?)
– rzeźba wapienna: popiersie Dioskura(?)
– skarb srebrnych monet Aleksandra Wielkiego i Filipa Arridajosa (Arrhidaeusa)
– formy odlewnicze do krążków monetarnych
– gemma Legionu XV Apollinaris
– kościany pierścień z wyobrażeniem portretu królowej ptolemejskiej
– zespół wotów terakotowych znalezionych u podstawy ołtarza
– kolumnada dziedzińca 1 Domu „Hellenistycznego”
– tetrastyl atrium zachodniego Domu „Hellenistycznego”
Historia badań:
Badane przez misję CAŚ UW w latach:
1965–
Typ badań:
badania wykopaliskowe
Kierownicy badań:
– Kazimierz Michałowski (1965–1970)
– Wiktor Andrzej Daszewski (1971–2007)
– Henryk Meyza, Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN (2008–2019)
– Ewdoksia Papuci-Władyka (od 2019)
Instytucje współpracujące:
– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN (dawniej Zakład Archeologii Śródziemnomorskiej PAN)
– Departament Starożytności Cypru
oraz
– Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
– Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
– Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej
Informacje dodatkowe:
Wybór stanowiska został dokonany przez prof. Kazimierza Michałowskiego w 1963 r., w wyniku zaproszenia przez władze archeologiczne nowo powstałej Republiki Cypryjskiej (1960). W ramach projektu systematyczne odsłaniano pozostałości początkowo jednego budynku (Willa Tezeusza), potem (od 1983), następnego (Dom Aiona) i kolejnego (insula Domu „Hellenistycznego”, od 1986). W latach 2002–2003 i 2007–2009 miały miejsce intensywne prace archeologiczne związane z projektem budowy pawilonu ochronnego (co nie doszło do skutku). W latach 2008–2016 badania prowadzono głównie na terenie insuli Domu „Hellenistycznego”.
Pomiary i prace nad digitalizacją planów sponsorowało Warszawskie Przedsiębiorstwo Geodezyjne. Misja otrzymała też wsparcie od Stowarzyszenia Miłośników Historii Pafos (organizacja pozarządowa z Cypru). Na badania w Nea Pafos przyznano też m.in. następujące granty:
– E. Papuci-Władyka, OPUS 18: 2019/35/B/HS3/02296: MA-P Maloutena i Agora w planie urbanistycznym Pafos: Modelowanie miejskiego krajobrazu stolicy hellenistycznego i rzymskiego Cypru.
– M.M. Romaniuk, PRELUDIUM 16: 2018/31/N/HS3/03319: Woda w Nea Pafos. Studium infrastruktury wodnej z obszaru rezydencjonalnej dzielnicy (Maloutena) hellenistyczno-rzymskiej stolicy Cypru
– M. Więch, PRELUDIUM 13: 2017/25/N/HS3/02910: Wczesnorzymskie naczynia do gotowania z rezydencjonalnej dzielnicy Nea Pafos – w świetle badań typologicznych, archeometrycznych i funkcjonalnych.
– J. Mikocka, PRELUDIUM 10: 2015/19/N/HS3/00907: Opracowanie zabudowy insuli późnorzymskiej z dzielnicy Maloutena w Nea Paphos (Cypr) przy użyciu nowych metod dokumentacji.
– A. Dobosz, SONATA 9: 2015/17/D/HS3/00245: With Dionysus and Hermes in ancient Nea Paphos – transport amphorae and their contents, and regional production and economy of the city in the Hellenistic period.
– E. Marzec – Wyjazdowe stypendium badawcze Mobilność Plus.
Opis stanowiska i badań:
Miasto Nea Pafos powstało w początku okresu hellenistycznego. Jego założycielem mógł być ostatni król niezależnego Pafos, Nikokles, albo Ptolemeusz I. Nie jest do końca pewne, czy w mieście od razu została wytyczona prostokątna siatka ulic, ale byłoby to zgodne z obyczajem epoki. W końcu IV wieku p.n.e. powstały pierwsze budowle wzniesione z kamienia. Nieliczne wcześniejsze pozostałości zabudowy z cegły mułowej być może należą do poprzedzającej starszej osady Erythrai. W Nea Pafos prostokątna siatka ulic wypełniona była zabudową ulegającą z czasem znacznym modyfikacjom; najlepiej znane są zmiany zachodzące w początku okresu rzymskiego.
Polskie prace archeologiczne w tym mieście rozpoczęto od przeprowadzenia wykopów sondażowych w miejscu odkrycia na powierzchni marmurowych rzeźb przedstawiających Asklepiosa i Artemidę /Fig. 12, 13/, a także od wytyczenia długiego rowu sondażowego w południowej części stanowiska. Gdy rozszerzano teren eksploracji, natrafiono na północno-zachodni narożnik wielkiego dziedzińca. Badania były skoncentrowane na poszukiwaniach zachodniego skrzydła budowli, a następnie odsłonięciu skrzydła południowego i uchwyceniu narożnika południowo-wschodniego. Wówczas natrafiono na mozaikę Tezeusza, a następnie, dzięki pracom w skrzydle południowym, na kolejne mozaiki reprezentacyjnej części tej budowli, nazwanej Willą Tezeusza od bohatera ukazanego na mozaice.
Określenie rozmiaru dziedzińca pozwoliło na podjęcie prac w wybranych miejscach budowli – w tym na osi wschód-zachód, oraz odkrycie wejścia do Willi. W następnym etapie zaczęto wypełniać luki w oczekiwanej przestrzeni budowli, pozostawiając większą część dziedzińca niebadaną. W roku 1982 przeprowadzono niewielki sondaż na wschód od ulicy obrzeżającej Willę, w którym odkryto fragment bordiury mozaiki figuralnej. W następnych latach, a w szczególności w 1983 r. odsłonięto wielką mozaikę, z centralną postacią – bogiem czasu i wieczności Aionem /Fig. 9, 10/, a później znaczną część budynku, nazwanego od tej postaci Domem Aiona /Fig. 8/. W roku 1986 rozpoczęto także prace na południe od Willi Tezeusza, na obszarze insuli, której północna część została zajęta przez Willę. Doprowadziły one do odkrycia kolejnej budowli, nazwanej Domem Hellenistycznym.
Budynek ten, zniszczony w trzęsieniu ziemi, zachował w części niezakłócone pozostałości tego kataklizmu, co pozwoliło w latach następnych odtworzyć wschodni portyk głównego dziedzińca oraz jedną z kolumn tetrastylu dziedzińca zachodniego (zapewne pierwotnie atrium). Część południowo-zachodnia insuli została wyodrębniona jako Dom Rzymski, a wschodnia jako Dom Wczesnorzymski.
W latach 2002–2003 oraz 2007–2009 prowadzono bardzo intensywne prace wykopaliskowe przygotowujące budowę osłony dachowej nad znaczną częścią stanowiska. Kryzys finansowy na Cyprze spowodował, iż projekt ten został zarzucony. Obecnie prace wykopaliskowe są poświęcone wczesnym fazom centralnej części insuli Domu „Hellenistycznego”, którego faza zniszczona trzęsieniem ziemi, okazała się pochodzić z końca 1. wieku lub początku 2. wieku n.e.
Obszar wykopalisk obejmuje trzy główne budowle, z których największa, Willa Tezeusza /Fig. 1/ przekroczyła znacząco granice insul i w momencie największego zasięgu obejmowała niemal w całości trzy insule i w znacznej części trzy następne, na wschód od wcześniej wymienionych. Insula południowo-zachodnia z trzech całkowicie włączonych w obszar Willi Tezeusza została zabudowana przez Willę w swojej części północnej. W części południowej zachowały się liczne szczątki poprzedzających ją konstrukcji. Przekształcenia tej insuli w końcowym okresie jej istnienia doprowadziły do wyodrębnienia przynajmniej trzech domów: na wschodzie Domu Wczesnorzymskiego, w części centralnej Domu Dioskura (od popiersia tam znalezionego) /Fig. 2/, zaś na zachodzie Domu „Hellenistycznego”.
Ta ostatnia, największa siedziba dysponowała niewielka łaźnią z hypokaustum oraz wielką salą z podłogą mozaikową, a jej pomieszczenia znajdowały się na różnych poziomach. Centralny dziedziniec otoczony był kolumnami (i najprawdopodobniej półkolumnami związanymi) różnej wysokości i w 4 różnych stylach /Fig. 4/. Znajdowały się tam: kolumnada dorycka, jońska, koryncka i tzw. „Nabatejska”. Ostatnie dwie spośród wymienionych były dużej wysokości, co zapewne pozwoliło na budowę piętra nad niższymi portykami. Na dziedzińcu prawdopodobnie znajdował się ogród. Dziedziniec zachodni, którego podłoga położona była 1,6 m niżej miał pierwotnie charakter atrium, zaś po budowie łaźni na południe od niego najpewniej został powiązany z łaźnią, jako obszar gromadzenia wody, z dwiema cysternami.
Północna część budynku znajdowała się w części na wyższym poziomie i ta uległa zniszczeniu w trakcie budowy Willi Tezeusza, której podłogi, położone niżej niż należące do Domu „Hellenistycznego”, wcięły się w zbocze wzniesienia na południe. Tam, gdzie pozostałości podłóg znajdowały się na niższym poziomie, jak w części zachodniej, najprawdopodobniej będzie jeszcze możliwe odkrycie dalszych pomieszczeń Domu „Hellenistycznego”. /Fig. 6, 7/
Willa Tezeusza powstawała etapami: pierwszy z nich (z końca 2. wieku lub początku 3. wieku n.e.) to budowa skrzydła południowego, ryzalitowego obiektu z wielkim portykiem zakończonym od strony zachodniej wielką salą bazylikalną z wewnętrzną kolumnadą. Na jej północnej elewacji znajdował się ryzalit kolumnowy. Nie jest pewne, czy symetryczne rozwiązanie występowało na wschodnim krańcu portyku. Już wówczas budowla miała charakter co najmniej pół-publiczny, który uległ wzmocnieniu w miarę przekształceń.
Ostateczna rozbudowa w kierunku północnym nastąpiła w 2. połowie 4. wieku n.e., kiedy skrzydło południowe stało się częścią wielkiego dziedzińca perystylowego, niemal na planie kwadratu o boku ok. 56 m (włącznie z portykami). Istniały prawdopodobnie przejściowe etapy przebudowy, a z pewnością w późniejszym momencie, 5. wieku n.e. wstawiono w skrzydło wschodnie kompleks wejściowy atrium z westybulem. Wtedy też przebudowano skrzydło północne, wbudowując co najmniej jeden trakt pomieszczeń w obszar pierwotnego dziedzińca. W narożniku południowo wschodnim budowano łaźnie, które w ostatniej fazie zostały oddzielone od Willi, a zyskały wejście w elewacji wschodniej budowli. Po tych rozbudowach skrzydło południowe utrzymało charakter reprezentacyjny, przy czym główna sala recepcyjna została przebudowana, stosownie do zmian w ideologii władzy charakterystycznych dla późnego antyku. Podniesiono poziom podłogi apsydy, która również została pogłębiona, zwiększając dystans między panem tego budynku a klientami czy podwładnymi. Jednakże w krótkim czasie po przekształceniu budynku w palatium, został on opuszczony przez pierwotnych użytkowników, których zastąpili „dzicy lokatorzy”.
Insula Domu Aiona powstała wskutek oddzielenia w 4 wieku n.e. pozostałości tej z insul częściowo włączonych do Willi, która jest położona najdalej na północ. W późnej fazie istnienia tej insuli dokonano dalszego podziału budowli na część południową – właściwy Dom Aiona i część północną – Dom Północno-wschodni. /Fig. 8, 9, 10, 11/
Członkowie misji, którzy uczestniczą w badaniach nad ceramiką i innymi znaleziskami z trwających ponad 50 lat wykopalisk CAŚ UW:
- Dr Dobiesława Bagińska (Muzeum Archeologiczne w Poznaniu): amfory rzymskie, materiał z wykopalisk w latach 2011–2013;
- Dr Aleksandra Brzozowska-Jawornicka (Politechnika Wrocławska): dekoracja architektoniczna w stylu nabatejskim z wykopalisk w latach 2011–2013;
- Dr Agata Dobosz (Paphos Agora Project, Uniwersytet Jagielloński): stemple na amforach;
- Michalina Dzwoniarek-Konieczna (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN; doktorantka, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań): zabytki kamienne i zastosowanie kamienia w architekturze;
- Jacek Hamburg (nieafiliowany): przedmioty metalowe;
- Prof. Elżbieta Jastrzębowska (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN): dekoracja malarska w Domu Aiona;
- Prof. Barbara Lichocka (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN): studia numizmatyczne;
- Dominika Majchrzak (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN): odważniki ołowiane;
- Edyta Marzec (Post-Doc, Fitch Laboratory, British School at Athens): Hellenistic Colour Coated Ware, badania archeometryczne;
- Dr Henryk Meyza (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN): ceramika i stratygrafia w Willi Tezeusza;
- Julia Mikocka (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN; doktorantka, grant NCN Preludium 2015/19/N/HS3/00907): architektura Domu Aiona;
- Marcin Romaniuk (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN; doktorant): instalacje wodne;
- Monika Więch (Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN; doktorantka, grant NCN Preludium 2017/25/N/HS3/02910): ceramika kuchenna.
Rezultaty badań:
Sezon po sezonie – „Newsletter PCMA”:
- Sezon 2021
- Sezon 2020
- Sezon 2019
- Sezon 2018
- Sezon 2017
- Sezon 2016
- Sezon 2015
- Sezon 2014
- Sezon 2013
- Sezon 2012
- Sezon 2011
- Sezon 2010
- Sezon 2009
- Sezon 2008
- Sezon 2007
- Sezon 2006
Inne:
- Broszura „Nea Paphos. Ancient capital of Cyprus”
- Broszura Nea Paphos. Ancient capital of Cyprus” (po grecku)
- Broszura „Poland and Cyprus: Past and Present of Friendly Relations”
- Broszura „Nea Paphos 1965–2015, 50 Years of Polish Excavations”
Wydarzenia związane z projektem:
2022-05 Nea Pafos: archeologiczna współpraca z lokalną społecznością
2022-02 Prof. Ewdoksia Papuci-Władyka wyróżniona Orderem Odrodzenia Polski
2022-02 Seminarium PCMA: Środkowo- i późnorzymska ceramika kuchenna z Agory w Nea Pafos
2021-10 Pierwsza wizyta Prezydenta RP na terenie wykopalisk CAŚ UW
2021-10 Powołanie Stacji Badawczej na Cyprze CAŚ UW
2021-06 Wykopaliska w Nea Pafos – ćwiczenia dla studentów
2021-02 Konkurs na stypendystę w projekcie „MA-P Maloutena i Agora w planie urbanistycznym Pafos”
2021-01 Wiktor Andrzej Daszewski (1936-2021)
2020-10 55-lecie polskich wykopalisk na Cyprze i początek nowego projektu w Pafos
2020-09 Rozstrzygnięcie konkursów z grantu Opus 18
2020-08 Grant Sonatina 4 na badania w Nea Pafos będzie realizowany przy CAŚ UW
2020-07 Grant Opus 18: stypendium dla studenta lub doktoranta
2020-05 Grant Opus 18 na badania w Nea Pafos
2019-09 Misja w Nea Pafos: zmiana kierownika
2017-03 Konferencja „Decoration of Hellenistic and Roman buildings in Cyprus” (Warszawa)
2015-11 Konferencja naukowa „Nea Pafos. 50 lat polskich wykopalisk 1965-2015” (Warszawa)
2015-05 Wystawa „Nea Pafos. 50 lat polskich wykopalisk archeologicznych 1965–2015” (Nikozja)
2011-12 Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wiktorowi Andrzejowi Daszewskiemu
2011-01 Nowa książka profesor Sztetyłło
2009-06 Wystawa „W mieście Afrodyty. XL lat polskich badań w Nea Pafos na Cyprze” w Pałacu Kazimierzowskim (Warszawa)
2007-09 Wystawa w Galerii na terenie Parku Archeologicznego z okazji 40 lat badań (Nea Pafos)
Informacje w mediach i artykuły popularnonaukowe (wybór):
2021 PR Jedynka Trójwymiarowa rekonstrukcja starożytnego miasta Nea Pafos na Cyprze
2015 Nauka w Polsce: 50-lecie polskich badań archeologicznych na Cyprze
2015 Nauka Online: Pół wieku w Nea Pafos
Łajtar, A. (2020). Inscriptions discovered during the work of the Polish archaeological mission in Kato (Nea) Paphos. In K. Jakubiak, A. Łajtar (eds), Ex Oriente Lux. Studies in Honour of Jolanta Młynarczyk, 209–220.
Olszewski, M.T. (2020). Les figures de rhétorique et l’antithèse dans la narration allégorique de la mosaïque de la Maison d’Aiôn à Paphos (Chypre). In K. Jakubiak, A. Łajtar (eds), Ex Oriente Lux. Studies in Honour of Jolanta Młynarczyk, 221–250.
Brzozowska-Jawornicka A., (2019). Architecture of the Official Spaces of Selected Residences in Nea Paphos, Cyprus, Światowit 58, 87–105. DOI: 10.31338/0082-044X.swiatowit.58.6
Meyza, H. (2019). A marmara plaque from Nea Paphos with Ganymedes abducted by an eagle, in: Pieńkowska, A., Szeląg, D., Zych, I. (eds), Stories told around the fountain. Papers offered to Piotr Bieliński on the occasion of his 70th birthday, Warsaw: PCMA, WUW, 443–452. Doi: https://doi.org/10.31338/uw.9788323541714.pp.441-450
Papuci-Władyka, E. (2019). Hellenistic Pottery and the daily life of Nea Paphos-Maloutena inhabitants: some reflections on historical and social changes, in A. Peignard-Giros (ed.), Daily Life in a Cosmopolitan World: Pottery and Culture During The Hellenistic Period, Proceedings of the 2nd Conference of International Association of Research on Pottery of the Hellenistic Period, Lyon, November 2015, 5th – 8th, Phoibos Verlag Vienna, 525–535.
Brzozowska-Jawornicka A., (2018). In search of a Paphian lost circular building, SAAC 22 : 41–64.
Jastrzębowska E. (2018) Wall paintings from the House of Aion at Nea Paphos. Polish Archaeology in the Mediterranean 27/1, 527–597
Marzec E., Kiriatzi E., Müller N.S., Hein A., (2017). Provenance and technology of a group of Hellenistic Colour-Coated ware pottery from the excavations at Nea Paphos in Cyprus, Journal of Archaeological Science Reports. DOI: https://doi.org/10.2016/j.jasrep.2017,10.006
Meyza H., Romaniuk M., Więch M., (2017). Nea Paphos. Seasons 2014 and 2016, 399-428, (appendices D. Mazanek-Somerlik, Glass from the HH Courtyard, 420-422 and M. Więch, Note on the Pottery from the Circular Basin S:1/16”, 397–426) Polish Archaeology in the Mediterranean 26/1,
Romaniuk M., (2017). A circular pool in the main courtyard of the “Hellenistic” House in Nea Paphos. Preliminary remarks, Polish Archaeology in the Mediterranean 26/1, 427–438
Więch M., (2017). Cooking Ware pottery from the “Hellenistic” House at Nea Paphos. Seasons 2014 and 2016, Polish Archaeology in the Mediterranean 26/1, 439–450.
Meyza, H. et al. (2015). Nea Paphos. Seasons 2012 and 2013. Polish Archaeology in the Mediterranean 24/1, 443–452.
Meyza, H. et al. (2014). Nea Paphos: Seasons 2010 and 2011. Polish Archaeology in the Mediterranean 23/1, 391–402.
Olszewski, M.T. (2013). The iconographic programme of the Cyprus mosaic from the House of Aion reinterpreted as an anti-Christian polemic. In: T. Dobrowolski, (ed.) Et in Arcadia Ego. Studia memoriae professoris Thomae Mikocki dicata, W. Dobrowolski, T. (ed. by), Warsaw, 207–239.
Tepe, E. (2012). Zooarchaeological analysis of material from cisterns STR 1/96–97 and HA/NEH 2.16.3 in Nea Paphos. Polish Archaeology in the Mediterranean 21, 677–689.
Meyza, H. et al. (2012). Nea Paphos. Season 2009. Polish Archaeology in the Mediterranean 21, 407–422.
Meyza, H. (2011). Nea Paphos. Season 2008. Polish Archaeology in the Mediterranean 20, 283–294.
Sztetyłło Z. (2010). Pottery stamps from Nea Paphos: excavations in 1990–2006, (Nea Paphos 6, PCMA Monograph Series 3), Warsaw: PCMA, Warsaw University Press.
Daszewski, W. A. et al. (2010). Nea Paphos: season 2007. Polish Archaeology in the Mediterranean 19, 503–514.
Papuci-Władyka, E. (2008). Roman-period pottery from the eastern part of the Hellenistic House, Nea Paphos: 2006. Polish Archaeology in the Mediterranean 18, 524–527.
Meyza, H. (2008). Nea Paphos: Pottery find from the House of Aion (Northern sector). Polish Archaeology in the Mediterranean 18, 518–523.
Daszewski, W. A. et al. (2008). Nea Paphos: Season 2006. Polish Archaeology in the Mediterranean 18, 507–517.
Daszewski, W. A. et al. (2007). Nea Paphos: Season 2005. Polish Archaeology in the Mediterranean 17, 393–407.
Meyza H. (2007). Cypriot red slip ware: studies on a Late Roman Levantine fine ware, (=Nea Paphos 5), Varsovie: Neriton.
Daszewski, W. A. et al. (2004). Nea Paphos: Season 2003. Polish Archaeology in the Mediterranean 15, 279–300.
Meyza, H. (2003). Nea Paphos: Season 2002. Polish Archaeology in the Mediterranean 14, 255–261.
Daszewski, W. A. (2002). Nea Paphos: Season 2001. Polish Archaeology in the Mediterranean 13, 237–240.
Daszewski, W. A. (2001). Nea Paphos: Season 2000. Polish Archaeology in the Mediterranean 12, 293–294.
Daszewski W.A. (2000). Odkrywanie antycznej stolicy Cypru: 35 lat polskich badań archeologicznych w Pafos (Uncovering the ancient capital of Cyprus: 35 years of Polish researches in Pafos), Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Daszewski, W. A. (2000). Nea Paphos: Season 1999. Polish Archaeology in the Mediterranean 11, 229–233.
Daszewski, W. A. (1999). Nea Paphos: Excavations 1998. Polish Archaeology in the Mediterranean 10, 163–173.
Daszewski, W. A. (1998). Nea Paphos: Excavations 1997. Polish Archaeology in the Mediterranean 9, 119–129.
Daszewski, W. A. (1997). Nea Paphos: Excavations 1996. Polish Archaeology in the Mediterranean 8, 113–121.
Daszewski, W. A. (1996). Nea Paphos: Excavations 1995. Polish Archaeology in the Mediterranean 7, 91–99.
Daszewski, W. A. (1995). Nea Paphos 1994. Polish Archaeology in the Mediterranean 6, 67–74.
Papuci-Władyka, E. (1995), Nea Pafos: studia nad ceramiką hellenistyczną z polskich wykopalisk (1965–1991), Rozprawy Habilitacyjne, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Cypr w badaniach polskich: materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW im. prof. K. Michałowskiego, Warszawa, 24–25 luty 1995.
Daszewski, W. A. (1994). Nea Paphos 1993. Polish Archaeology in the Mediterranean 5, 101–110.
Daszewski, W. A. (1993). Nea Paphos 1992. Polish Archaeology in the Mediterranean 4, 83–93.
Daszewski, W. A. (1992). Nea Paphos 1991. Polish Archaeology in the Mediterranean 3, 59–67.
Medeksza, S. (1992). Willa Tezeusza w Nea Pafos: rezydencja antyczna, Wydawnictwo Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
Olszewski, M.T. (1990–1991). L’allégorie, les mystères dionysiaques et la mosaïque de la Maison d’Aiôn de Néa Paphos (Chypre), BullAIEMA 13, 1990–1991, 444–463.
Daszewski, W. A. (1991). Nea Paphos 1990. Report. Polish Archaeology in the Mediterranean 2, 78–84.
Daszewski, W. A. (1990). Nea Paphos 1989. Polish Archaeology in the Mediterranean 1, 35–36.
Młynarczyk, J. (1990). Nea Paphos in the hellenistic period, (=Nea Paphos 3), Varsovie, Éditions Géologiques.
Daszewski, W.A. (1988). Guide to the Paphos mosaics, Nicosia, Bank of Cyprus Cultural Foundation.
Olszewski, M.T. (1987). Uwagi na temat mozaiki z Domu Aiona w Nea Paphos (Cypr), Menander 42/9–10, 421–438.
Daszewski, W.A. (1977). La mosaique de Thésée: études sur les mosaiques avec représentations du labyrinthe, de Thésée et du Minotaure, (=Nea Paphos 2), Varsovie: PWN Editions Scientifiques de Pologne.
Galeria:
-
1. View from the northern part of the courtyard of the Villa of Theseus to the east, south, and west, 2006 / Widok z północnej części dziedzińca Willi Tezeusza na wschód, południe i zachód, 2006 r. (montaż na podstawie zdjęć W. Jerkego)
-
2. Acroterion with symbols of the Dioscuri – a pilos cap and a star / Akroterion z symbolami Dioskurów – czapką pilos i gwiazdą (fot. H. Meyza)
-
3. “Hellenistic” House, view from the south-west, 2014 / Widok na Dom „Hellenistyczny” z południowego zachodu, 2014 r. (fot. M. Jawornicki)
-
4. Colonnade of courtyard 1 of the “Hellenistic” House, 2016 / Kolumnada dziedzińca 1 Domu „Hellenistycznego”, 2016 r. (fot. A. Brzozowska-Jawornicka
-
5. Courtyard 1 of the “Hellenistic” House, uncovering of a small pool, 2016 / Dziedziniec 1 Domu „Hellenistycznego”, odsłanianie małego basenu, 2016 r. (fot. M. Więch)
-
6. Glass vessel fragment from room 22 in the “Hellenistic” House, 2014 / Fragment szklanego naczynia z pomieszczenia nr 22 w Domu „Hellenistycznym”, 2014 r. (fot. M. Jawornicki)
-
7. Pottery deposit in the “Hellenistic” House, 2006 / Depozyt ceramiki w Domu ‘Hellenistycznym’, 2006 r. (fot. G. Łaczek)
-
8. House of Aion, view from the east, 2006 / Widok na Dom Aiona ze wschodu, 2006 r. (fot. W. Jerke)
-
9. Mosaic of Aion, panneau with the trial of Marsyas, 2015 / Mozaika Aiona, panneau sądu nad Marsjaszem, 2015 r. (fot. M. Jawornicki)
-
10. Mosaic of Aion, panneau depicting the scene of Leda bathing in the River Eurotas, 2015 / Mozaika Aiona, panneau kąpieli Ledy w Eurotasie, 2015 r. (fot. M. Jawornicki)
-
11. Fragment of a wall painting from room 7 in the House of Aion, the muse Euterpe, 2014 / Fragment malowidła z pomieszczenia 7 w Domu Aiona, muza Euterpe, 2014 r. (fot. M. Jawornicki)
-
12. Asclepius, 2014 / Asklepios, 2014 r. (fot. M. Jawornicki)
-
13. Small marble statuette of Asclepius with Glycon’s egg(?), 2014 / Niewielka rzeźba marmurowa przedstawiająca Asklepiosa z jajem Glykona(?), 2014 r. (fot. M. Jawornicki)
-
14. Marble sculpture, head of Isis, 2014 / Rzeźba marmurowa, głowa Izydy, 2014 r. (fot. M. Jawornicki)
-
15. Small marble statuette of two Aphrodites, 2014 / Niewielka rzeźba marmurowa przedstawiająca dwie Afrodyty, 2014 r. (fot. M. Jawornicki)
-
16. Small marble statuette of two Aphrodites, 2014 / Niewielka rzeźba marmurowa przedstawiająca dwie Afrodyty, 2014 r. (fot. M. Jawornicki)
-
17. Oil lamp, 2014 / Lampka, 2014 r. (fot. M. Jawornicki)
-
18. Field architectural documentation, 2006 / Polowa dokumentacja architektoniczna, 2006 r. (fot. D. Mazanek)
-
19. Transporting stone blocks, 2014 / Przenoszenie bloków, 2014 r. (fot. M. Jawornicki)