Nemrik 9
-
Nazwa projektu:
Badane w ramach międzynarodowego projektu ratunkowego „Eski Mosul Dam Salvage Project”
-
Typ stanowiska:
Osada
Lokalizacja:
Irak
Prowincja Dohuk, obecnie terytorium autonomii Kurdystanu
Iracki odcinek doliny górnego Tygrysu
Kraina historyczna: Górna Mezopotamia, AsyriaDatowanie:
– Neolit preceramiczny (ok. 8000–6500 p.n.e.)
– Okres późnej epoki brązu: okres mitannijski (XVI–XV wiek p.n.e.) i okres środkowoasyryjski (XIII wiek p.n.e.)
– Okres przedislamski o niesprecyzowanym datowaniu
Najciekawsze odkrycia:
– Pełen plan osady wczesnoneolitycznej wraz z zachowanymi domami oraz ich wyposażeniem
– Osada prehistoryczna (osada wczesnoneolityczna)
– Osada wiejska z okresu późnego brązu
– Kamienne neolityczne rzeźby, jedne z najstarszych przykładów sztuki figuralnej
– Zabudowa i ceramika mitannijska, w tym unikalny dzban z malowaną dekoracją z przedstawieniem kóz pasących się w zaroślach
Historia badań:
Badane przez misję CAŚ UW w latach:
1985–1989
Typ badań:
Wykopaliska, badania ratunkowe
Kierownicy badań:
Stefan Karol Kozłowski
Instytucje współpracujące:
– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Iracki Departament Starożytności
Opis stanowiska i badań:
Stanowisko Nemrik 9 zlokalizowane jest w północnym Iraku, w prowincji Dohuk, ok. 4 km na południowy zachód od miejscowości Faidah. Położone jest na lewym brzegu doliny Tygrysu, na wysokim tarasie rzecznym, odciętym z trzech stron dolinami wadi (1,5 km od dawnego koryta rzeki). Pozostałości osady neolitycznej zajmują płaską część terenu o powierzchni ok. 2 ha. Natomiast osadnictwo z okresów historycznych ogranicza się do niskiego tellu w południowej części stanowiska o powierzchni ok. 0,3 ha.
Na terenie wczesnoneolitycznej osady znaleziono około dwudziestu kamiennych figurek. Rzeźby z Nemrik, interpretowane jako przedmioty kultu domowego, są jednymi z najstarszych znanych świadectw sztuki i wierzeń ludów zamieszkujących tereny północnej Mezopotamii. Większość z nich wyobraża głowy zwierząt, głównie ptaków. Dwie są antropomorficzne – jedna, zachowana we fragmentach to figurka kobieca. Kolejna, to rzeźba falliczna, o wysokości 9 cm. Na kamieniu wyryto ludzką twarz z delikatnie podkreślonymi łukami brwiowymi i nosem oraz dużymi ustami z wyraźnie zaznaczonymi zębami. Podwójny zygzak, przechodzący poziomo poprzez policzki i nos, najprawdopodobniej imituje tatuaż.
Cummings, L., Yost, C. & Sołtysiak, A. (2016). Plant microfossils in human dental calculus from Nemrik 9, a Pre-Pottery Neolithic site in Northern Iraq. Archaeological and Anthropological Sciences. https://doi:10.1007/s12520-016-0411-3
Sołtysiak, A., Wiercińska, A., & Kozłowski, S.K. (2015). Human remains from Nemrik, Iraq. An insight into living conditions and burial customs in a Pre-Pottery Neolithic village. Paleorient, 41(2), 101–114.
Reiche A. (2014). Late Bronze Age pottery from Nemrik (Northern Iraq). In M. Luciani., A. Hausleiter and C. Beuger, Recent Trends in the Study of Late Bronze Age Ceramics in Syro-Mesopotamia and Neighboring Regions. Proceedings of the workshop held in Berlin, 2–5 November 2006. (=Orient-Archäologie 32). Orient-Abteilung des Deutschen Archäologischen Instituts.
Szostek, K., Głąb, H., & Kaczanowski, K. (2006). An analysis of the content of macro- and microelements in the teeth of an Early Neolithic population from Nemrik (Iraq). Studies in Historical Anthropology, vol. 3: 2003, 19–29
Kozłowski, S. K. Nemrik. (2002). An Aceramic Village in Northern Iraq. Światowit Supplement Series. Warsaw: Institute of Archaeology, University of Warsaw.
Kozłowski, S. K., (2001). L’Acheuléen sur le Wadi Faidoune et à Nemrik. In C. Breniquet & C. Kepinski (Eds.) Études Mésopotamiens, Receuil de textes offert a Jean-Louis Huot, Editions Recherche sur les civilisations, Paris, 287–294.
Kozłowski, S. K. (1999). The Nemrikian PPN Lithic Industry in Iraq and Syria. In E. Cziesla et al. (Eds.) Den Bogen Spannen… (=Festschrift für Bernhard Gramsch zum 65. Geburstag, Beiträge zur Ur-und Frühgeschichte Mitteleuropas, 20), 313–326.
1997 Kozłowski, S. K., Mazurowski, R. (Eds.). (1999). Nemrik 9, Pre-pottery Neolithic Site in Iraq, 4. – Ground and Pecked Stone Industry in the Pre-pottery Neolithic of Northern Iraq, Wydawnictwo UW, Warszawa.
Kozłowski, S. K. (1997). The Gods from Nemrik. Al-Rafidan, 18, 33–43
Kozłowski, S. K. (1995). Bogowie z Nemriku. In M. L. Bernhard (Ed.). Od Nilu do Eufratu: polska archeologia śródziemnomorska 1981–1994. Warsaw: PCMA, 112–118.
Kozłowski S. K. (Ed.). (1994). Nemrik 9, Pre-pottery Neolithic Site in Iraq, 3 – Animal Remains. Wydawnictwo UW, Warszawa.
Kozłowski, S. K. (Ed.). (1992). Nemrik 9, Pre-pottery Neolithic Site in Iraq, 2 – House 1/1A/1B, Wydawnictwo UW, Warszawa.
Kemipsty, A., & Kozłowski, S. K. (1992). Stone sculptures from the prepottery Neolithc site Nemrik 9 in Iraq. In S. Jakobielski, J. Karkowski (red.), 50 years of Polish Excavations in Egypt and the Near East, Acts of the Symposium at the Warsaw University 1986. Warsaw, 167–170.
Kozłowski, S. K. (1990). Nemrik 9. Polish Archaeology in the Mediterranean, 2, 102–111.
Kozłowski, S. K. (Ed.). (1990). Nemrik 9: Pre-pottery Neolithic Site in Iraq. 1 – General Report – Seasons 1985–1986. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kozłowski, S. K. & Kempisty, A. (1990). Architecture of the pre‐pottery Neolithic settlement in Nemrik, Iraq. World Archaeology, Vol. 21, Iss. 3
https://doi.org/10.1080/00438243.1990.9980113
Kozłowski, S. K., Kempisty, A., Mazurowski R., Reiche, A. & Szymczak, K. (1990). Second report on the excavations of the Pre-pottery Neolithic site Nemrik 9 in 1986, Saddam’s Dam Salvage Project. Sumer, 46, 13–18.
Kozłowski, S. K., Borkowski, W., Kempisty, A., Mazurowski, R., Szymczak, K. & Reiche, A. (1990). Fourth report on the excavations of the Pre-pottery Neolithic site Nemrik 9. Sumer, 46, 26–29.
Kozłowski, S. K., Kempisty, A., Szymczak, K., Mazurowski R., Reiche, A. & Borkowski, W. (1990). A preliminary report on the third season /1987 of the Polish excavations at Nemrik 9, Saddam’s Dam Salvage Project. Sumer, 46, 19–24.
Kozłowski, S. K. (1990). Nemrik, Il “ricordo della locatià”, L’Umana Avventura, Jaca Books, Milano.
Kozlowski, S. K. (1989). Nemrik 9, a PPN Neolithic site in Northern Iraq. Paléorient, 15(1), 25–31.
Kozłowski, S. K. & Szymczak, K. (1989). Flint industry from house 1/1a/1b at the PPN site in Nemrik 9, Northern Iraq. Paléorient, Vol. 15, No. 1, 32–42.
Kozłowski, S. K. (1989). Nemrik 9, a PPN Neolithic site in Northern Iraq. Paléorient, Volume 15, Issue 15–1, 25–31.
Kozłowski, S. K. & Szymczak, K. (1987). Preneolithic site Nemrik 9. In Saddam’s Dam Salvage Project, State Organication of Antiquities, Bagdad, 8–12.
Kozłowski, S.K., Krogulska, M., Reiche, A., & Szymczak, K. (1986). Irak. In Kiss, Z. (Ed.) 50 lat polskich wykopalisk w Egipcie i na Bliskim Wschodzie, Warszawa: PCMA, 135–142.
Galeria:
-
1. Neolithic circular hut, 8th–7th millennium BC /Neolityczna okrągła chata, 8–7 tysiąclecie p.n.e. (Photo A. Reiche) -
2. Heads of birds (eagle and vulture, among others), the oldest examples of stone sculptures from northern Mesopotamia, 7800–6500 BC / Ptasie głowy (m.in. orła i sępa) – najstarsze przykłady kamiennych rzeźb z terenów północnej Mezopotamii ok. 7800–6500 p.n.e. (Photo A. Reiche) -
3. Phallic sculpture with engraved human head, 7800–6500 BC / Rzeźba falliczna z wyrytą ludzką twarzą, ok. 7800–6500 p.n.e. (Photo A. Reiche) -
4. Fragment of a jug from the 2nd millennium BC / Fragment dzbana z połowy 2 tysiąclecia p.n.e. (Photo A. Reiche)
