Daty badań: 1 października – 1 listopada 2020 r.
Kierownik ekspedycji: prof. Ewdoksia Papuci-Władyka
We wrześniu 2019 roku polskie ekspedycje archeologiczne w Pafos, czyli Polska Misja Archeologiczna działająca z ramienia Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (CAŚ UW) od roku 1965 oraz Paphos Agora Project (PAP) Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego (IA UJ) działająca od roku 2011 zostały połączone pod kierunkiem prof. Ewdoksii Papuci-Władyki. Obie instytucje stworzyły konsorcjum z Wydziałem Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej. Konsorcjum uzyskało grant OPUS 18 NCN na badania w Pafos kierowany przez prof. Papuci-Władykę pt. „MA- Maloutena i Agora w planie urbanistycznym Pafos: Modelowanie miejskiego krajobrazu stolicy hellenistycznego i rzymskiego Cypru” (MAP).
W roku 2020, mimo trudnej sytuacji epidemiologicznej, udało się zrealizować pierwszą kampanię badawczą MAP. Wykopaliska odbyły się z udziałem małej grupy 14 osób (nie wszyscy pracowali w tym samym czasie). Interdyscyplinarny zespół badawczy MAP złożony jest z przedstawicieli dziedzin takich, jak archeologia, geofizyka, architektura oraz specjalistów od badań teledetekcyjnych, modelowania proceduralnego i analiz przestrzennych. Na podstawie informacji zebranych w oparciu o dotychczasowe badania i kwerendę źródłową oraz nowych danych pozyskanych w trakcie realizacji projektu, zespół podejmie się rekonstrukcji układu ulic i budowli funkcjonujących na terenie antycznej Nea Pafos w różnych okresach historycznych.
Szczególny nacisk położony jest na dzielnicę rezydencjonalną w lokalizacji Maloutena oraz w centralnej części miasta na obszarze Agory. Rezultatem zintegrowanych wyników badań będzie rekonstrukcja krajobrazu miasta i zabudowań w postaci modeli 3D. Uzyskane rekonstrukcje 3D zostaną poddane analizom przestrzennym celem ustalenia zależności pomiędzy układem zabudowy i ulic a funkcjonowaniem miasta w rozumieniu widoczności, przepływu ludności, potencjalnej liczby mieszkańców etc. Projekt wdraża metodykę nowatorską dla Cypru, z sukcesem stosowaną jednak na nielicznych do tej pory stanowiskach archeologicznych w basenie Morza Śródziemnego (np. Pompeje, Carnuntum).
W roku 2020 skoncentrowano się na weryfikacji niektórych kluczowych punktów w układzie ulic miasta. Przypomnijmy, że Pafos założono na planie hippodamejskim, o regularnej siatce ulic przecinających się pod kątem prostym. Prowadzono również inwentaryzację odkrytych w poprzednich latach detali architektonicznych, które będą pomocne w tworzeniu rekonstrukcji 3D.
Badania na Maloutenie prowadzono w rejonie ulicy nr 10 biegnącej na osi płn.-płd. pomiędzy Willą Tezeusza a Domem Orfeusza. Miały na celu weryfikację dwóch skrzyżowań tej ulicy oraz biegnących na osi wsch.-zach. ulic B, gdzie wytyczono wykop sondażowy TT.II, oraz ulicy C, gdzie zlokalizowano wykop TT.I. Celem jest doprecyzowanie chronologii powstania tych ciągów komunikacyjnych i uchwycenie ich linii. Wykopy nie zostały ukończone, prace będą kontynuowane w przyszłej kampanii.
Badania w pobliżu Agory kontynuowały weryfikację wyników prospekcji geofizycznej i skoncentrowane były w obrębie Południowego Portyku oraz hipotetycznie przylegającej do niego od południa ulicy L. Otwarto dwa wykopy sondażowe TT.IX oraz TT.X, jednak żaden z nich nie został wyeksplorowany do calca.
W ramach działań promocyjnych zorganizowano we współpracy z Departamentem Starożytności Cypru oraz Ambasadą RP w Nikozji, skromne obchody 55 lat polskiej aktywności archeologicznej Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego w Pafos z udziałem Ministra Komunikacji, Transportu i Robót Publicznych, Yanisa Karousosa.
Tekst: Ewdoksia Papuci-Władyka
Czytaj więcej o Nea Pafos.