Marea

Nazwa projektu:

Marea Archaeological Project

Logo projektu:

Strona internetowa projektu:

www.map.uw.edu.pl

Facebook:

Marea Archaeological Project

Academia.edu:

Marea Archaeological Project
Typ stanowiska:

Osadnicze: miasto, port

Lokalizacja:

Egipt
Rejon Mareotis
Nad Jeziorem Mariut, 45 km na zachód od Aleksandrii

Datowanie:

– okres hellenistyczny – molo zbudowane z bloków kamiennych łączonych klamrami metalowymi na tzw. „jaskółczy ogon” (I wiek p.n.e.)
– okres rzymski – piec do wypału ceramiki w apsydzie bazyliki (I–II wiek)
– okres późnoantyczny-bizantyjski (V–VIII wiek)

Najciekawsze odkrycia:

– kaplica grobowa z V–VI wieku n.e.
– łaźnie z VI wieku n.e., z kołem wodnym wydobywającym wodę ze studni (tzw. sakija)
– bazylika wczesnobizantyjska datowana na V–VIII wiek n.e.
– trzy mola, w tym najdłuższe przy bazylice (125 m)
– zabudowania użytkowo-gospodarcze za bazyliką
– jedno z największe odkrytych w Egipcie skupisk ostrakonów – 180 fragmentów ceramicznych z inskrypcjami

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

2000–

Typ badań:

badania wykopaliskowe, prace konserwatorskie

Kierownicy badań:

Hanna Szymańska (2000–2010)
Krzysztof Babraj, Muzeum Archeologiczne w Krakowie (2011–2019)
Tomasz Derda, Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego (od 2019)

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Muzeum Archeologiczne w Krakowie
oraz
– Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno–Ekonomiczna im. Ks. Bronisława Markiewicza w Jarosławiu
– Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki

Informacje dodatkowe:

W latach 2000–2003 badania finansowane były z grantu Komitetu Badań Naukowych (grant 5 H01H 042 21), którym kierowała dr Hanna Szymańska. Na stanowisku realizowany był również projekt „Późnorzymski dom w Marei i jego mieszkańcy” pod kierunkiem dr Dagmary Wielgosz-Rondolino (grant NCN Opus 1: 2011/01/B/HS3/02184) oraz projekt dr. hab. Tomasza Derdy: „Ostraka z Marei, czyli jak w V w. zbudowano wielką bazylikę” (grant NCN OPUS 4: 2012/07/B/HS3/03638). Od 2018 r. trwa realizacja kolejnego projektu: „Czy ‚Marea’ to Marea? Rzymski ośrodek przemysłowy i wielkie miasto bizantyńskie w regionie Mareotis (koło Aleksandrii)” również kierowanego przez dr. hab. T. Derdę (grant NCN Opus 13: 2017/25/B/HS3/01841).

Opis stanowiska i badań:

Stanowisko Marea to antyczne miasto położone na południowy-zachód od Aleksandrii, nad jeziorem Mareotis (Mariut), które znane jest z klasycznych źródeł historycznych: Herodota (II, 30,2), Diodora Sycylijskiego (I, 68) i Tukidydesa (I, 104).

W czasach antycznych było ważnym portem i ośrodkiem handlowym. Marea była dużym miastem portowym położonym na południowy-wschód od Aleksandrii. W starożytności słynęła m.in. ze swych doskonałych win, które chętnie rozprowadzano we wszystkich regionach basenu Morza Śródziemnego. Proponowana identyfikacja stanowiska Marea jako miasta Philoxenite, założonego przez konsula z czasów cesarza Anastazjusza (491–518 n.e.) budzi nadal wątpliwości. Identyfikację taką zaproponował Mieczysław Rodziewicz, który oparł się na wynikach badań powierzchniowych i położeniu stanowiska.

Położenie miasta sprawiało, że był to ważny port w okresie rzymskim i bizantyńskim, ale prawdopodobnie istniał już wcześniej, w okresie ptolemejskim. Ponieważ jezioro Mareotis było połączone z Nilem i z wybrzeżem siecią kanałów, do portu docierały produkty z Górnego Egiptu. O znaczeniu tego portu świadczą cztery długie mola zbudowane z ciosów kamiennych związanych wodoodporną zaprawą. Najdłuższe z nich ma aż 125 metrów długości.

W 2003 roku rozpoczęto badania w bizantyjskiej bazylice w Marei, drugiej co do wielkości w Egipcie. Odkryte tam przedmioty datowane są na okres od końca V do początku VIII wieku, czyli z czasów największego rozkwitu miasta. Poniżej apsydy i części prezbiterium znaleziono potężny piec ceramiczny z okresu rzymskiego, jeden z największych odkrytych dotychczas w Egipcie. Jego fragmenty posłużyły budowniczym bazyliki jako fundament apsydy.

Koło bazyliki odkryto kompleks łaźni z kołem wodnym wydobywającym wodę ze studni (tzw. sakija). Dalej na południe znajdowała się kaplica grobowa; obie budowle pochodzą z VI wieku. Za apsydą rozciągał się zespół budynków zidentyfikowanych jako magazyny, sklepiki, warsztaty i domy mieszkalne. Pochodzi stamtąd największy znany zbiór ostrakonów z V–VI wieku, zapisanych notatkami dotyczącymi budowy bazyliki.

Inne materiały na temat misji:

Informacje o badaniach:

Sezon po sezonie – „Newsletter PCMA”:

Konferencja „Polacy nad Nilem”:

Wydarzenia związane z projektem:

2023-11 Grant NCN OPUS 25 na badania w Marei
2022-03 Konferencja: ‘Marea’ in Context
2020-09 Konferencja on-line: „Marea” ad Aegyptum – nowe badania (sezon 2019)
2019-05 Konferencja „Marea” ad Aegyptum: nowe badania (projekt NCN)
2018-01 Wykład z serii PolAr w Kairze: Dom H1 w Marea
2017-03 Wystawa „Badania i odkrycia Muzeum Archeologicznego w Krakowie 2016” (Kraków)
2016-09 Wykład w Stacji Badawczej w Kairze: A new archive from Late Antique Egypt
2016-01 Wystawa „Polish excavations in Marea, Egypt, 2000–2014” (Kair)
2015-11 Wystawa „Polish excavations in Marea, Egypt, 2000–2014” (Aleksandria)
2011-05 Wystawa „Wykopaliska w Marei w Egipcie 2009–2010” (Kraków)
2010-04 Wystawa „Starożytna Marea – polskie wykopaliska w Egipcie 2000–2009” (Kraków)

Treści na temat Marei na YouTube.

Projekt NCN OPUS 25, 2023/49/B/HS3/00135, „Marea”/Filoksenite nad jeziorem Mareotis – późno antyczne miasto idealne i stacja dla pielgrzymów

Bibliografia projektu:

Zobacz także profil ekspedycji w serwisie Academia.edu

Gwiazda, M., Kotarba-Morley, A. M., & Derda, T. (2024). An Archaeological Assessment of Parameters of Attractiveness of the Byzantine Port of Philoxenite, Lake Mareotis, on the Mediterranean Coast of Egypt. International Journal of Nautical Archaeology, 1-22.

Derda, T., Gwiazda, M., Burdajewicz, J., (2023), A Private House in ‚Marea’/Philoxenite Transformed into a Monastic Institution and Other Christian Hybrid Buildings in the Mareotis Region. Journal of Coptic Studies. 25, 107-138. doi:10.2143/JCS.25.0.3292057

Gwiazda, M.,(2023), The Pilgrim Town of Philoxenite and Settlement Continuation in the Early Islamic Hinterland of Alexandria, Egypt. Journal of Islamic Archaeology 10.1, 5-36 doi:https://doi.org/10.1558/jia.24820

Gwiazda, M., (2023), Modular designs at the Early Byzantine pilgrimage site of Philoxenite, Egypt. Journal of Roman Archaeology, 1-19 doi:10.1017/S1047759423000120

Gwiazda, M., Derda, T., Barański, T.,(2022), From Roman industrial center to early Islamic town: archaeological excavations at ʻMarea’/Philoxenite in the 2020–2021 season. Polish Archaeology in the Mediterranean 31, 333-373 doi:10.31338/uw.2083-537X.pam31.08

Gwiazda, M., & Derda, T. (2021). Marea: A swan song of ancient urban planning. Antiquity,1-8. doi:10.15184/aqy.2021.88

Derda, T., Gwiazda, M., Misiewicz, K., Małkowski, W. (2020). Marea/Northern Hawwariya in northern Egypt: Integrated results of non-invasive and excavation works, Archaeological Prospection 28(2), 123–136. DOI: 10.1002/arp.1801

Babraj, K., Drzymuchowska, A., Tarara, D. (2020). The 5th Century Great Transept Basilica in Marea (Egypt) and the 4th Century Predecessor Church Discovered in 2018, (in:) K. Myśliwiec, A. Ryś (eds.), Crossing Time and Space to Commemorate Hanna Szymańska, Warsaw, Wiesbaden, 11–34.

Derda, T. (2020). ‘Marea’ ad Aegyptum: New Research and New Documents, in: K. Myśliwiec, A. Ryś (eds.), Crossing Time and Space to Commemorate Hanna Szymańska, Warsaw, Wiesbaden, 61–74.

Derda, T., Gwiazda, M., Pawlikowska-Gwiazda, A. (2020). Development of a Settlement on the Northeastern Promontory at ‘Marea’, Polish Archaeology in the Mediterranean 29.2, 529–550. DOI: 10.31338/uw.2083-537X.pam29.2.23

Derda, T., Gwiazda, M., Pawlikowska-Gwiazda, A., Wieczorek, D.F. (2020). Excavations in the Northern and Eastern parts of the Byzantine Town at Marea, Polish Archaeology in the Mediterranean 29.2, 551–576. DOI: 10.31338/uw.2083-537X.pam29.2.24

Jastrzębowska, E. (2020). Capitals on the Move: from Late Antiquity to 18th century Poland, in: K. Myśliwiec, A. Ryś (eds.), Crossing Time and Space to Commemorate Hanna Szymańska, Warsaw, Wiesbaden, 83–96.

Lichocka, B. (2020). Un rouleau de folles découvert à Marea (Égypte), (in:) K. Myśliwiec, A. Ryś (eds.), Crossing Time and Space to Commemorate Hanna Szymańska, Warsaw, Wiesbaden, 147–158.

Derda, T, Gwiazda, M, Misiewicz, K, Małkowski, W. (2020). Marea/Northern Hawwariya in northern Egypt: Integrated results of non‐invasive and excavation works. Archaeological Prospection, 1–14. https://doi.org/10.1002/arp.1801

Gwiazda, M. & Pawlikowska-Gwiazda, A. (2019). Excavations next to House H1 in ‚Marea’ (Egypt) in 2017. Polish Archaeology in the Mediterranean, 28/2, 61–79. DOI: 10.31338/uw.2083-537X.pam28.2.04

Gwiazda, M., & Wielgosz-Rondolino, D. (2019). ‘Marea’ on Lake Mareotis: A Roman Amphorae Dump, a Byzantine Period House, and Its Early Islamic Dwellers. The Journal of Egyptian Archaeology, 105(2), 259–273. https://doi.org/10.1177/0307513320905850

Babraj, K., (2018). Wielka bazylika transeptowa w „Marei” w Egipcie z V w. i jej poprzednik nowo odkryty kościół z IV w. w 2018 r. / The 5th-century Great Transept Basilica in „Marea”, Egypt, and the 4th-century predecessor church discovered in 2018, Materiały Archeologiczne 42, 203–224.

Kucharczyk, R., (2018). Glass finds from the basilica in Marea, 2018, Materiały Archeologiczne 42, 225–233.

Babraj, K., Drzymuchowska, A. (2017). Highlights from the Polish Excavations at Marea/Philoxenite 2000–14, in: Christianity and Monasticism in Northern Egypt: Beni Suef, Giza, Cairo, and the Nile Delta, 281–296.

Wielgosz-Rondolino, D., Gwiazda, M. (2016). Marea season 2014: excavation in House H1, Polish Archaeology in the Mediterranean 25, 115–126.

Babraj, K., Kogut, J. (2015). Late-Roman and early-Bizantyne analogues of structures in Marea/Philoxenite, Materiały Archeologiczne XL, 87–100.

Wielgosz-Rondolino, D., Gwiazda, M. (2015). A Late Antique House in Marea, Egypt. Excavation season 2014, Światowit 12(53)/A, 255–261.

Babraj, K., Drzymuchowska, A., and Willburger, N. (2014). Marea 2011. Polish Archaeology in the Mediterranean 23/1, 45–62.

Babraj, K. Szymańska, H. (2013). Badania bazyliki i mol w Marei w Egipcie / Research on the Basilica and piers at Marea in Egypt, Materiały Archeologiczne 39, 169–194.

Babraj, K. et al. (2013). Eleventh season of excavations at Marea (2010) with appendix: The harbor jetties of Marea. Polish Archaeology in the Mediterranean 22, 55–78.

Kogut, J. (2013). Numerical modeling of response and analysis of the ancient pottery kiln from Marea (Egypt), Materiały Archeologiczne XXXIX, Krakow, 55–58.

Drzymuchowska, A. (2012). Marea 2009: Pottery from the excavations. Polish Archaeology in the Mediterranean 21, 72–77.

Babraj, K., Kogut, J., and Zięba, K. (2012). Numerical modeling of response and analysis of the ancient pottery kiln from Marea (Egypt) due to the soil loading, AGH Journal of Mining and Geoengineering 36/1, Kraków, 203–209.

Szymańska, H., Babraj, K. (2012). Marea. Report 2009. Polish Archaeology in the Mediterranean 21, 59–71.

Wipszycka, E. (2012). Marea and Philoxenite. Where to locate them’, Études et Travaux 25, 418–432.

Woronko, B. (2012). Late-Holocene Dust Accumulation within the Ancient Town of Marea (Costal Zone of the South Mediterranean Sea, N Egypt), Quaternary International 266, 4–13.

Drzymuchowska, A. (2011). Marea 2008: Pottery from the excavations. Polish Archaeology in the Mediterranean 20, 97–101.

Szymańska, H., Babraj, K. (2011). Marea: excavations 2008. Polish Archaeology in the Mediterranean 20, 81–96.

Szymańska, H., Babraj, K. (2010). Marea 2007. Eight season of excavations. Polish Archaeology in the Mediterranean 19, 71–76.

Wronska-Kucy, B. (2010). Conservation work at Marea in 2007. Polish Archaeology in the Mediterranean 19, 77–80.

Szymańska, H. (2010). Report on the Activities of the Polish Archaeological Mission at Marea in 2007, Annales du Service des Antiquité de l’Égypte 84, 401–409.

Szymańska, H., Babraj, K. (2010). Architectural decor of the basilica in Marea (Egypt). Preliminary report, in: J. Kościuk (ed.) non Solum Villae. Księga pamiątkowa ofiarowana profesorowi Stanisławowi Medekszy, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 302–315.

Szymańska, H., Babraj, K. (2010). Marea or Philoxenite? Polish Excavations in the Mareotic Region 2000–2007, in: L. Blue (ed.), Lake Mareotis: Reconstructing the Past (= BAR Int. Ser. 2113), Oxford, 75–85.

Szymańska, H., Babraj, K. (2009). Polish Excavations in the Basilica at Marea (Egypt) in 2007 and 2008, Bulletin de la Société d’Archéologie Copte 48, 77–84.

Szymańska, H., Babraj, K. (2008). Marea: Report on the excavations of the Polish Archaeological Mission in 2006. Polish Archaeology in the Mediterranean 18, 51–61.

Szymańska, H., Babraj, K. (2008). Rozwój starożytnego miasta Marea w Egipcie na tle warunków środowiska, Zeszyty Naukowe Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie, Seria Geograficzno-Turystyczna 1, 7–25.

Szymańska, H., Babraj, K. (2008). Byzantine Marea Excavations in 2000–2003 and 2006. Marea 1, (=Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie IV), Kraków.

Wronska-Kucy, B. (2008). Conservation work at Marea in 2006. Polish Archaeology in the Mediterranean 18, 62–67.

Kucharczyk, R. (2006). Late Roman/Early Byzantine glass from the basilica in Marea, 2004. Polish Archaeology in the Mediterranean 17, 70–74.

Szymańska, H., Babraj, K. (2006). Polish Excavations in the Basilica at Marea, Bulletin de la Société d’Archéologie Copte 45, 107–117.

Szymańska, H., Babraj, K. (2006). Marea: sixth season of excavations. Polish Archaeology in the Mediterranean 17, 55–66.

Wronska-Kucy, B. (2006). Marea 2005: Masonry conservation report. Polish Archaeology in the Mediterranean 17, 67–69.

Kucharczyk, R. (2005). Glass finds from the basilica in Marea, 2004. Polish Archaeology in the Mediterranean 16, 55–59.

Szymańska, H., Babraj, K. (2005). Fouilles Archéologiques de Marea en Egypte saison 2002–2003, Archeologia 55, 2004, 126–129.

Szymańska, H., Babraj, K. (2005). Marea: Excavations 2004. Polish Archaeology in the Mediterranean 16, 43–54.

Kucharczyk, R. (2004). The glass finds from the basilica in Marea, 2003. Polish Archaeology in the Mediterranean 15, 63–66.

Szymańska, H., Babraj, K. (2004), The Ancient Port of Marea, Egypt, Minerva 15/3, 26–28.

Szymańska, H., Babraj, K. (2004). Körperpflege mit allem Konfort. Die Ruine eines Bades am Maryut-See in Ägypten sprechen für einen hohen technischen Standard in byzantinischer Zeit, Antike Welt, 35/6, 21–28.

Szymańska, H., Babraj, K. (2004). Marea: Fourth season of excavations. Polish Archaeology in the Mediterranean 15, 53–62.

Szymańska, H., Babraj, K. (2003). Marea: Season 2002. Polish Archaeology in the Mediterranean 14, 39–48.

Szymańska, H., Babraj, K. (2003). Fouilles Archéologiques de Marea en Egypte saison 2000–2001, Archeologia 53, 2002, 137–144.

Szymańska, H. and Babraj, K. (2003). Wstępny raport z wykopalisk w Marei w Egipcie. Sierpień–wrzesień 2002, Materiały Archeologiczne XXXIV, Kraków, 159–164.

Majcherek, G. (2002). Marea 2001: Note on the pottery. Polish Archaeology in the Mediterranean 13, 60–64.

Kucharczyk, R. (2002). Marea 2001: Windowpanes and other glass finds. Polish Archaeology in the Mediterranean 13, 65–71.

Szymańska, H., Babraj, K. (2002). Marea: Second interim report, 2001. Polish Archaeology in the Mediterranean 13, 45–53.

Szymańska, H., Babraj, K. (2001). Marea: First interim report, 2000. Polish Archaeology in the Mediterranean 12, 35–45.

Szymańska, H., Babraj, K. (2001). Marea am Maryut-See, die erste Grabungssaison, Herbst 2000, Kemet 10/3, 65–69.