Podsumowanie 15. Międzynarodowej Konferencji Nubiologicznej na UW

Zakończyła się 15. Międzynarodowa Konferencja Nubiologiczna. To największe wydarzenie naukowe w tej dziedzinie badań odbywa się co cztery lata w jednym z przodujących w tych badaniach ośrodków. W tym roku na Uniwersytecie Warszawskim zgromadziła ponad 200 uczestników z prawie 20. krajów.

Nubia, przedmiot badań nubiologów, to historyczna kraina obejmująca obszar dzisiejszego Sudanu i południowego Egiptu. Badania nad Nubią ukazują fascynującą historię obejmującą wiele tysięcy lat państwowości oraz ogromne bogactwo kulturowe, złożoność i różnorodność społeczeństw na tym obszarze. Stanowią one ważną część dynamicznie rozwijających się badań nad dziedzictwem Afryki, okrzykniętej w mediach „kontynentem przyszłości”.

Znaczny wkład w te studia mają polskie ekspedycje badawcze, które zajmują się archeologią Nubii od Paleolitu aż po okres nowożytny. Kraina ta jest kolebką jednej z najstarszych wielkich cywilizacji Afryki, jaką było królestwo Kusz (od ok. 2500 r. p.n.e.). Począwszy od VIII wieku p.n.e., przez niemal sto lat kuszyccy władcy rządzili także Egiptem jako XXV Dynastia. Do najbardziej spektakularnych zabytków Sudanu należą piramidy kuszyckich królów i królowych, wznoszone na przestrzeni niemal tysiąca lat, do IV wieku n.e. Z nastaniem chrześcijaństwa, które przybyło na te tereny 400 lat wcześniej niż do Polski, w Nubii rozwinęły się trzy królestwa, Nobadia, Makuria i Alwa. Zostały po nich imponujące ruiny miast, pałaców, fortec o potężnych murach oraz kościołów i klasztorów. Unikalne malowidła ścienne z katedry w Faras, stolicy Nobadii, można dziś oglądać w Muzeum Narodowym w Warszawie. Jest to jedyna kolekcja średniowiecznego malarstwa nubijskiego poza granicami Sudanu. Polscy badacze otrzymali prawo do wywozu tych zabytków podczas tzw. Kampanii Nubijskiej, po tym, jak uratowali je przed wodami Jeziora Nasera spiętrzonymi na skutek budowy tamy w Asuanie.

– Od czasów Kampanii Nubijskiej polscy archeolodzy są cały czas obecni w Sudanie, osiągając świetne efekty naukowe – podkreśla dr hab. Obłuski. Ich prace wspierają Stacje Badawcze CAŚ UW działające w Chartumie i w Starej Dongoli.

Odbywająca się co cztery lata Międzynarodowa Konferencja Nubiologiczna to najważniejsze wydarzenie naukowe w badaniach nad Nubią. Na tegorocznej konferencji w Uniwersytecie Warszawskim, społeczność nubiologów świętowała swoje pięćdziesięciolecie. W 1972 r., podczas konferencji, która również miała miejsce w Polsce, w Muzeum Narodowym w Warszawie, powołano do życia Międzynarodowe Towarzystwo Nubiologiczne (International Society for Nubian Studies). Dziś organizacja ta zrzesza kilkuset członków z ponad 20 krajów na całym świecie.

Na inauguracji konferencji w auli starej Biblioteki UW powitał uczestników prof. dr hab. Sambor Grucza, Prorektor UW ds. Współpracy i Spraw Pracowniczych. Przemówienia wygłosili też Pani Ghalia Garelnabi, Dyrektor Generalna sudańskiej Narodowej Korporacji ds. Starożytności i Muzeów (National Corporation for Antiquities and Museums), dr hab. Stefan Jakobielski, nestor polskiej nubiologii, z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN, prof. Adam Łajtar z Katedry Epigrafiki i Papirologii Wydziału Archeologii UW oraz dr hab. Artur Obłuski, dyrektor Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW oraz prezydent Międzynarodowego Towarzystwa Nubiologicznego.

W uroczystości wzięli też udział przedstawiciele ambasady Państwa Katar w Warszawie, p. A-Rahim Mohd Abu-Khadija, radca ambasady, p. Omar Ali Al-Ali, II sekretarz oraz p. Ammar Hamid, analityk. Na ich ręce dr hab. Artur Obłuski złożył dyplom uznania od Międzynarodowego Towarzystwa Nubiologicznego dla Państwa Katar, za wsparcie badań archeologicznych i ochrony dziedzictwa kulturowego Sudanu w ramach Katarsko-Sudańskiego Projektu Archeologicznego (Qatar-Sudan Archaeological Project – QSAP) realizowanego przez Qatar Museums. Dodatkiem do dyplomu był podarunek w postaci akwareli przedstawiającej badane przez ekspedycję CAŚ UW stanowisko archeologiczne w Starej Dongoli. Namalowała Iryna Melnyk z CAŚ UW, artystka i konserwatorka pochodząca z Ukrainy.

Podczas koktajlu powitalnego w Muzeum Narodowym w Warszawie, w imieniu MNW gości powitała dr hab. Aleksandra Sulikowska-Bełczowska, Kurator Zbiorów Sztuki Starożytnej i Wschodniochrześcijańskiej; do zgromadzonych gości przemawiali też prof. Adam Łajtar oraz Pani Ghalia Garelnabi. Specjalnie dla gości konferencji MNW udostępniło Galerię Faras, oraz galerie Sztuki Średniowiecznej i Sztuki XIX Wieku. Goście mogli też odbyć wirtualną wycieczkę po nubijskich klasztorach w Starej Dongoli i Ghazali zrekonstruowanych w ramach projektu Wirtualna Nubia dzięki zestawom VR.

Podczas tegorocznej konferencji, prezydentem Międzynarodowego Towarzystwa Nubiologicznego już po raz drugi został wybrany Artur Obłuski. Honorowym członkiem Rady Towarzystwa został wieloletni kierownik ekspedycji CAŚ UW w Starej Dongoli i uczestnik ekspedycji w Faras, dr hab. Stefan Jakobielski. Towarzystwo zadecydowało też, że po 50 latach od powołania zostanie ono oficjalnie zarejestrowane, i że odbędzie się to właśnie w Polsce. Wyznaczono również miejsce kolejnej konferencji – w 2026 roku ma się ona odbyć w Monachium.

Ta konferencja była wyjątkowa nie tylko z racji jubileuszu. Na zaproszenie Uniwersytetu Warszawskiego przybyła na nią rekordowa liczba ok. 50 uczestników z Sudanu, którzy współpracują z zagranicznymi ekspedycjami i prowadzą badania pod egidą tamtejszych uniwersytetów. Ich przybycie pozwoliło na dalsze pogłębienie współpracy międzynarodowej i owocną wymianę informacji. Poza prezentacjami najnowszych odkryć archeologicznych, wśród omawianych tematów pojawiły się takie zagadnienia jak zastosowania nowych technologii w badaniach i konserwacji, społeczna odpowiedzialność i współpraca w archeologii oraz zaangażowanie wspólnot lokalnych w ochronę i zarządzanie dziedzictwem kulturowym.

Konferencję zorganizowało CAŚ UW dzięki środkom z Ministerstwa Edukacji i Nauki na zadanie „Umiędzynarodowienie badań prowadzonych przez Stacje archeologiczne Uniwersytetu Warszawskiego”. Organizacja konferencji uzyskała też wsparcie z programu Uniwersytetu Warszawskiego „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” (IDUB).