Khirbat es-Sar

Khirbat es-Sar

Khirbet es-Sar
Khirbet Sarah
Khirbet Sara
Khirbat Sara

• Nazwa projektu:

  Badania nieinwazyjne na stanowisku Khirbat es-Sar

• Typ stanowiska:

  Osadnicze i sanktuaryjne, obronne(?)

  Lokalizacja:

  Jordania
  Zachodnie przedmieścia dzisiejszego Ammanu
  Starożytna kraina Ammonitis (południowy Gilead)

  Datowanie:

  Od epoki żelaza (VIII–VII wiek p.n.e.) do  XIV–XV wieku n.e.

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

2018–

Typ badań:

badania nieinwazyjne i powierzchniowe

Kierownicy badań:

Jolanta Młynarczyk
Mariusz Burdajewicz

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
– Department of Antiquities of Jordan

Opis stanowiska i badań:

Stanowisko Khirbat es-Sar, którego starożytna nazwa pozostaje nieznana, znajduje się na zachodnim przedmieściu dzisiejszego Ammanu. Z racji swojego położenia na skraju płaskowyżu (972 m n.p.m.) z rozległym widokiem na południe i zachód, w starożytności musiało stanowić ważny punkt strategiczny i handlowy na drodze łączącej dolinę Jordanu z Rabbat Ammon-Filadelfią-Ammanem. Stanowisko było wzmiankowane lub pokrótce opisywane przez podróżników w drugiej połowie XIX wieku i pierwszej XX wieku, jednak nigdy nie przeprowadzono tam badań polowych. Znalazło się ono w bazie danych JADIS (nr 2215017), a następnie w nowym systemie db MEGA-Jordan (nr 3007 i 11304: dwa różne elementy tego samego stanowiska).

Na terenie Khirbat es-Sar zachowały się liczne relikty zabudowy. Wśród nich najwyższy punkt terenu zajmuje imponujący zespół architektoniczny złożony z kwadratowej budowli, przypuszczalnie wzniesionej w okresie żelaza, i z obszernego arkadowego dziedzińca dobudowanego w czasach rzymskich (II–III wiek n.e.), jak wynika z charakterystycznego materiału i techniki budowlanej oraz stylu dekoracji architektonicznej.

Pierwsze kompleksowe badania rozpoznawcze w Khirbat es-Sar przeprowadziła misja CAŚ UW w marcu 2018 r. Obejmowały one wykonanie mapy wszystkich reliktów architektury widocznych w terenie oraz badania geofizyczne metodą elektrooporową, których połączenie złożyło się na pierwszą w historii pełną mapę stanowiska. Dokonano przy tym zasadniczej korekty jedynego znanego dotychczas planu zespołu świątynnego, opublikowanego jeszcze w 1909 r. przez H.C. Butlera, który okazał się błędny. W rzeczywistości kwadratową cellę świątyni (o boku ok. 20 m) poprzedza położony na niższym poziomie westybul, zaś przed nim jest jeszcze niżej położony kwadratowy dziedziniec (o boku 31 m), z którego ciąg schodów prowadził do westybulu celli. Dziedziniec posiadał dwie nawy boczne, oddzielone od przestrzeni centralnej dwoma rzędami arkad, po siedem w każdym rzędzie. Cały zespół usytuowany jest na osi wschód – zachód, z wejściem od wschodu.

W czasie sezonu polowego wykonano dokumentację graficzną i fotograficzną znalezionych elementów architektonicznych, z których większość pochodzi z zespołu świątyni. Ponadto zebranie i zadokumentowanie zabytków powierzchniowych, przede wszystkim ceramiki, pozwoliło określić ramy czasowe użytkowania Khirbet es-Sar jako mieszczące się pomiędzy okresem późnego żelaza a późnym średniowieczem.

Z historycznego punktu widzenia stanowisko Khirbat es-Sar pozostaje anonimowe. Można rozważać możliwość jego identyfikacji z jedną z enigmatycznych po dziś dzień miejscowości wspominanych w źródłach pisanych, takich jak Jazer, Birta Ammanitis lub Beth-Fogor, jednak tylko postęp prac wykopaliskowych na terenie zespołu świątynnego może dostarczyć podstaw archeologicznych do ustalenia tożsamości stanowiska.

Galeria: