Gonio – Apsaros
-
Nazwa projektu:
Polsko–Gruzińska Ekspedycja Gonio–Apsaros /1/
Gonio–Apsaros Polish–Georgian ExpeditionFacebook:
Logo projektu:
-
Typ stanowiska:
fort rzymski (a potem bizantyjski i osmański)
Lokalizacja:
Gruzja
Adżarska Republika Autonomiczna
Starożytna KolchidaDatowanie:
– okres rzymski (fort rzymski, 2 połowa I w. n.e. – 1 połowa III w. n.e.)
– okres bizantyjski (fort bizantyjski: 2 połowa VI w. n.e. – VIII w. n.e.)
– fort turecki – 2 połowa XVI w. – 1. Poł. XVIII w.
Najciekawsze odkrycia:
– Spichlerz garnizonowy (horreum) z czasów Nerona (2 połowa I w. n.e.)
– Termy garnizonowe (balneum) i latryna z czasów Trajana (początek II w. n.e.)
– Dom dowódcy garnizonu (praetorium) z czasów Hadriana (lata 30. II w. n.e.)
– Mozaiki podłogowe z domu dowódcy garnizonu
– Tłocznia do wina z okresu rzymskiego odkryta za murami fortu
– Komendantura (principia) z czasów Trajana i Hadriana (1 połowa II w. n.e.)
– Piec do wypału ceramiki budowlanej z czasów Trajana (początek II w. n.e.)
– Piec do wypału ceramiki naczyniowej (najprawdopodobniej amfor) z 2 połowy II lub 1 połowy III w. n.e.
– Fundamenty nie zachowanych na powierzchni murów obronnych z czasów Nerona (2 połowa I w. n.e.) a także z czasów Trajana i Hadriana (1 połowa II w. n.e.)
Historia badań:
Badane przez misję CAŚ UW w latach:
Od 2022 – badania wykopaliskowe Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW
2014-2021 – badania wykopaliskowe wewnątrz fortu rzymskiego Instytut Archeologii UW
2012– badania geofizyczne Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW / Instytut Archeologii UW
Typ badań:
Badania: geofizyczne, geologiczne (w tym wiercenia), skanowanie z powietrza LIDAR, badania powierzchniowe, wykopaliska
Kierownicy badań:
Radosław Karasiewicz-Szczypiorski (Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW)
Natalia Lockley (Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW)
Shota Mamuladze (Gonio-Apsaros Archaeological and Architectural Site)
Instytucje współpracujące:
– Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Agencja Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Adżarii (Cultural Heritage Preservation Agency of Ajara)
Informacje dodatkowe:
Badania były dotychczas finansowane przez Uniwersytet Warszawski z różnych funduszy:
Fundusze centralne, środki pozostające w dyspozycji Dziekana Wydziału Historycznego, a także Dyrekcji Instytutu Archeologii UW. Część kosztów ponosiło CAŚ UW. Badania były także wspierane przez: Fundację Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundację Wydziału Historycznego UW „VARIA”. Wsparcia (niefinansowego) udzielały również: Biuro Podróży Rainbow oraz Firma „ARCHEOGATOS”.
Badania były także finansowane ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie umowy: UMO-2017/26/M/HS3/00758.
Opis stanowiska i badań:
Stanowisko jest uznawane za najważniejszy i najcenniejszy obiekt podlegający ochronie na terenie Adżarii. Szczególną atrakcję dla turystów stanowią dobrze zachowane mury obronne (późnorzymskie i bizantyjskie). Za najważniejsze odkrycie, które jednak chwilowo nie jest dostępne dla zwiedzających, należy uznać mozaiki podłogowe z domu dowódcy garnizonu. W przyszłości najlepiej zachowana z mozaik ma być prezentowana w miejscu znalezienia w specjalnie w tym celu wybudowanym pawilonie. Fragmenty innych mozaik będą dostępne już w 2024 roku w ramach nowej wystawy w muzeum na terenie fortu. Inne szczególne znalezisko to tak zwany złoty skarb z Gonio. Duży zbiór odkrytych przypadkowo złotych przedmiotów, datowanych na pierwsze wieki naszej ery, jest dostępny w Muzeum Archeologicznym w Batumi.
Rezultaty badań:
Sezon po sezonie – „Newsletter PCMA”:
- Sezon 2015
- Sezon 2014
Relacje filmowe:
Media o projekcie:
Listopad 2022 W Gruzji odnaleziono tłocznię wina sprzed 1800 lat. Znajdowała się tuż obok rzymskiego fortu
Wydarzenia:
2023-10 Nowe odkrycia w rzymskim forcie w Gonio-Apsaros (Gruzja)
2022-11 Odkrycia w Gonio (Gruzja): rzymska tłocznia do wina
2015-07 Krzewiciele cywilizacji na rubieżach Imperium — archeologiczne odkrycie w Gruzji
Karasiewicz-Szczypiorski R., Lockley N.A. (2023). The Mosaic Floor from Apsaros (Gonio, Georgia), (in:) Speidel M.A., Karasiewicz-Szczypiorski R., Trusz K., (eds) Roman Imperial Neighbourhood in Transcaucasia. Studies in History and Archaeology, Światowit Supplement Series C: Pontica et Caucasica, vol. V, Warsaw, (in print).
Speidel M.A., Karasiewicz-Szczypiorski R., Trusz K., (eds) (2023). Roman Imperial Neighbourhood in Transcaucasia. Studies in History and Archaeology, Światowit Supplement Series C: Pontica et Caucasica, vol. V, Warsaw, (in print).
Jaworski P., Karasiewicz-Szczypiorski R., Mamuladze S. (2021). The rise and fall of the Roman fort in Apsaros: recent numismatic evidence, „Polish Archaeology in the Mediterranean” XXX/2, 289–306.
Łęczyński L., Karasiewicz-Szczypiorski R., Zgrundo A., Mamuladze S. (2021). Badania geoarcheologiczne strefy brzegowej Morza Czarnego w rejonie rzymskiego fortu Apsaros w Gonio (Gruzja), (in:) Dobrowolski et al. (eds), Glacjał i peryglacjał Europy Środkowej, Lublin, 222-224.
Karasiewicz-Szczypiorski R., Mamuladze S., Speidel M.A. (2021). New and Revised Tile Stamps from the Roman Fort of Apsaros (Gonio, Georgia), Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 219, 269–280.
Karasiewicz-Szczypiorski R., Mamuladze S. (2019). Early Fortifications at Apsaros Fort (Gonio, Georgia). New Discoveries, „Pro Georgia. Journal of Kartvelological Studies” 29, 63–76.
Karasiewicz-Szczypiorski R., Mamuladze S., Aslanischvili L., Daszkiewicz M. (2019). Ceramic building material from the Roman forts on the Colchis coast: archaeology and archaeoceramological analysis, „Polish Archaeology in the Mediterranean” XXVII/1, (2018), 485–526.
Czapski, M. and Kubrak, O. (2016). Na wschodnich rubieżach Imperium Romanum: polsko–gruzińska ekspedycja archeologiczna w forcie Gonio–Apsaros w Gruzji, ArcheoUW 3, 56–66.
Karasiewicz-Szczypiorsk,i R. (2016). Apsaros. Early headquarters building (principia). New localization?, Pro Georgia. Journal of Kartvelological Studies 26, 53–63.
Karasiewicz-Szczypiorski, R., Mamuladze, S. M., Jaworski, P., & Wagner, M., (2016). Gonio (Apsaros) in Adjara: excavation of a Roman fort. Interim reporton the first season of the Polish–Georgian archaeological expedition. Polish Archaeology in the Mediterranean, 25, 521–532. https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.2346
Mamuladze, S. M., Karasiewicz-Szczypiorski, R., Shalikadze, T., Surmanidze, N., & Kakhidze, E. (2016). Interim report on the Polish–Georgian excavation of a Roman fort in Gonio (Apsaros) in 2014. Polish Archaeology in the Mediterranean, 25, 533–552. https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.2347
Karasiewicz-Szczypiorski, R. and Kakhidze, E. (2015). The Roman Fort “Apsaros” in Gonio – early phase. New discoveries and perspectives for investigations, Pro Georgia. Journal of Kartvelological Studies 25, 179–198.
Misiewicz, K. and Karasiewicz-Szczypiorski, R. (2013). Gonio (Georgia). Non-invasive surveys of the Roman fort of Apsaros – 2012 season, Światowit X (LI)/A (2012), 117–122.
Galeria:
-
1. Local television records the uncovering of the frigidarium pool / Telewizja lokalna filmuje odsłanianie basenu frigidarium (fot. E. Mizak) -
2. Ceramic-tile floor in one of the rooms of the baths. View during exploration / Posadzka z płytek ceramicznych w jednym z pomieszczeń term. Widok podczas eksploracji (fot. A. Trzop-Szczypiorska) -
3. Fragment of the mosaic during cleaning. In the background, a layer of broken roof tiles from the collapsed ceiling of the baths is visible lying on the surface of the mosaic / Część mozaiki podczas doczyszczania. Na drugim planie widoczna warstwa połamanej dachówki (zawalony dach term) spoczywająca na powierzchni mozaiki (fot. O. Kubrak) -
4. Most of the frigidarium (with the remains of the pool in the foreground) after cleaning / Znaczna część pomieszczenia frigidarium (z pozostałościami basenu na pierwszym planie) po doczyszczeniu (fot. A. Trzop-Szczypiorska) -
5. Channel discharging water from the frigidarium pool / Kanał odprowadzający wodę z basenu frigidarium (fot. A. Trzop-Szczypiorska). -
6. The discovery of the mosaic / Moment odkrycia mozaiki (fot. J. Kaniszewski) -
7. Students from the Institute of Archaeology, University of Warsaw during the uncovering of the mosaic / Studenci Instytutu Archeologii UW podczas odsłaniania mozaiki (fot. R. Karasiewicz-Szczypiorski) -
8. Students from the Institute of Archaeology, University of Warsaw during the uncovering of the mosaic / Studenci Instytutu Archeologii UW podczas odsłaniania mozaiki (fot. B. Kujda) -
9. Cleaning and preliminary conservation of the mosaic / Czyszczenie i wstępna konserwacja mozaiki (fot. B. Kujda) -
10. Remains of the furnace used for heating the baths (praefurnium). View after exploration / Pozostałości pieca służącego do ogrzewania term (praefurnium). Widok po zakończeniu eksploracji (fot. A. Trzop-Szczypiorska) -
11. Close-up of a part of one of the buttresses in the hypocaust cellar of the baths. Among the stones, a reused capital taken from another building is visible / Zbliżenie na część konstrukcji jednej z podpór w piwnicy hypokaustycznej term. Wśród kamieni widoczna wtórnie użyta (pochodząca z innej budowli) głowica kolumny (fot. A. Trzop-Szczypiorska) -
12. Working with a magnetometer inside the fortress / Praca z magnetometrem wewnątrz fortu (2012 season / sezon 2012, fot. M. Bogacki) -
13. Measuring with a traditional level / Pomiary tradycyjnym niwelatorem (fot. B. Kujda) -
14. Washing pottery beside the trench / Mycie ceramiki przy wykopie (fot. J. Kaniszewski) -
15. Fragment of a sigillata vessel taken right out of a layer / Fragment naczynia typu sigillata zaraz po wydobyciu z warstwy (fot. B. Kujda) -
16. One of the coins found in 2014 right after discovery / Jedna z monet pozyskanych w 2014 roku zaraz po znalezieniu (fot. E. Mizak) -
17. One of the more interesting finds from the 2015 season – neck of a ceramic flask / Jedno z ciekawszych znalezisk sezonu 2015 – szyjka ceramicznej flaszy (fot. B. Kujda) -
18. Documentalists drawing the finds / Praca gabinetowa. Rysowanie zabytków (fot. B. Kujda) -
19. Many tourists visit the Polish-Georgian excavations in Gonio. Unusual visitors also come by, like this orthodox nun who contemplates the mosaic / Polsko-gruziński wykop w Gonio odwiedza mnóstwo turystów. Zdarzają się też niecodzienni goście. Prawosławna siostra zakonna ogląda mozaikę (fot. A. Trzop-Szczypiorska) -
20. Surprise. Under the floor of one of the rooms, we found another (older) floor / Niespodzianka. Pod posadzką jednego z pomieszczeń znajdujemy kolejna (starszą) posadzkę (fot. A. Trzop-Szczypiorska) -
21. The result of the excavations conducted in the street adjoining the baths from the north. Ceramic pipes carrying water into the baths / Wynik wykopalisk na ulicy sąsiadującej od północy z łaźnią. Wodociąg z rur ceramicznych doprowadzający wodę do term (fot. A. Trzop-Szczypiorska)
