Otwarcie pomieszczeń w świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari oraz grobowca Meru na nekropoli północnego Asasifu

autor

Turyści mogą zwiedzać kolejne obiekty przebadane i odrestaurowane przez ekspedycję Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (CAŚ UW) w Egipcie. Są to tzw. Północne i Południowe Pomieszczenie Amona na Górnym Tarasie świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari oraz grobowiec Meru na nekropoli Północnego Asasifu.

Świątynia Hatszepsut w Deir el-Bahari (Teby Zachodnie) pełniła funkcję świątyni grobowej tej królowej, która władała Egiptem za czasów XVIII Dynastii (ok. 1473–1458 p.n.e.). Położona nieopodal nekropola Północnego Asasifu to miejsce pochówku najważniejszych egipskich dostojników z okresu Średniego Państwa (2055–1773 p.n.e.).

„Otwarcie dla zwiedzających nowych pomieszczeń w świątyni Hatszepsut oraz grobowca urzędnika o imieniu Meru w Północnym Asasifie jest ukoronowaniem wielu lat pracy archeologów, konserwatorów i architektów. Jest ono owocem ścisłej współpracy między polskimi i egipskimi specjalistami, którzy z równym zaangażowaniem starają się poznać, zrozumieć i zachować dziedzictwo starożytności. Rezultat tych działań w postaci nowo otwartych pomieszczeń i grobowca mogą od dzisiaj podziwiać turyści z całego świata” – mówi dr Patryk Chudzik z CAŚ UW, kierownik Polsko-Egipskiej Ekspedycji Archeologiczno-Konserwatorskiej do świątyni.

Uroczyste otwarcie odbyło się 9 lutego. Wzięli w nim udział dr Mustafa Waziri, Sekretarz Generalny Najwyższej Rady Starożytności, dr Fathy Yaseen, Dyrektor Generalny Starożytności w Guberni Luksorskiej, dr Mohamed Abd el-Badeia, Dyrektor Generalny Starożytności Górnego Egiptu, dr Bahaa Gaber, Dyrektor Generalny Starożytności na Zachodnim Brzegu Luksoru i jego zastępca dr Ezz el-Din Kamal el-Nuby, a także słynny egipski archeolog i były minister starożytności, dr Zahi Hawass. W imieniu CAŚ UW wystąpiła dr hab. Anna Wodzińska, kierowniczka Stacji Badawczej w Kairze CAŚ UW oraz kierownicy i członkowie polskich i zagranicznych ekspedycji.

Udostępnione do zwiedzania pomieszczenia świątyni Hatszepsut znajdują się po dwóch stronach Sanktuarium Amona-Re udostępnionego zwiedzającym w 2017 r. Ich rekonstrukcja to efekt pracy konserwatorów, architektów, konstruktorów i egiptologów z Polsko-Egipskiej Ekspedycji Archeologiczno-Konserwatorskiej. Jak wskazuje odtworzona tematyka dekoracji ścian, w Pomieszczeniu Południowym przechowywano zapewne substancje aromatyczne i lniane szaty używane podczas obrzędów. Na ścianach Pomieszczenia Północnego, o nieznanej funkcji, ukazano składanie ofiar przed Amonem przez Hatszepsut i jej pasierba Totmesa III oraz wykonywane przez nich akty rytualne. Gdy po okresie wspólnych rządów Totmes III zasiadł sam na tronie, Hatszepsut usunięto z dekoracji w całej świątyni.

W najmniej eksponowanym miejscu, za drzwiami do pomieszczeń, umieszczono postać Senenmuta, najważniejszego dostojnika na dworze Hatszepsut. Z inskrypcji wynika, że Hatszepsut zezwoliła na wyrycie jego imienia we wszystkich pomieszczeniach jej świątyni. Ale tylko w tych dwóch pomieszczeniach ukazano go w pozycji stojącej, a nie klęczącego, co może wskazywać na wyjątkową funkcję tych sal.

Grób Meru wykuto w skalistym zboczu zwanym Północnym Asasifem, które stanowi kontynuację skalnego amfiteatru Deir el-Bahari. Meru był wysokiej rangi dostojnikiem na dworze Mentuhotepa II Nebheperte (2055–2004 p.n.e.) władcy XI dynastii i założyciela Średniego Państwa, pochowanego w Deir el-Bahari. „Grób Meru będzie pierwszym obiektem z tak wczesnego okresu, który będzie dostępny dla zwiedzających w Tebach Zachodnich” – podkreśla kierowniczka ekspedycji CAŚ UW w płn. Asasifie, dr Anastasiia Stupko-Lubczynska.

Grób Meru jest zorientowany na aleję procesyjną prowadzącą do świątyni Mentuhotepa II. Składa się z fasady, korytarza prowadzącego do kaplicy ofiarnej, w której znajdowała się nisza przeznaczona na posąg zmarłego. Przed wejściem do kaplicy w podłodze otwiera się korytarz, który schodzi do komory grobowej z „sarkofagiem” – prostokątnym zagłębieniem wykutym w skalnym podłożu. Jest to jedyne dekorowane pomieszczenie grobowca, z nietypową dekoracją wykonaną w technice malarskiej, na podłożu z tynku wapiennego. „Mamy tu do czynienia z połączeniem dwóch nurtów dekorowania komór sarkofagowych – tradycji królewskiej i niekrólewskiej, przy czym wydaje się, że obydwa wzorce dotarły do Teb z odległego Memfis (współczesny Kair)” – wyjaśnia dr Stupko-Lubczynska.

Grobowiec Meru był znany co najmniej od połowy XIX wieku. W 1996 r. część malowideł została odczyszczona przez włoskich konserwatorów, zaś w latach 2015–2023 Polska Ekspedycja Archeologiczna do Północnego Asasifu z CAŚ UW i konserwatorzy z Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, prowadzili tu prace konserwatorskie i dokumentacyjne we współpracy z Ministerstwem ds. Turystyki i Starożytności Egiptu.

Polsko-Egipska Ekspedycja Archeologiczno-Konserwatorska w Świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari działa od 1961 r. została utworzona przez prof. Kazimierza Michałowskiego, nestora polskiej archeologii śródziemnomorskiej. Od ponad 60 lat archeolodzy, konserwatorzy i architekci związani z CAŚ UW pracują nad dokumentacją pozostałości świątyni i ich rekonstrukcją.

Languages