Badania eye-trackingowe w Bode Museum

Rekonstrukcje historyczne są ważnym narzędziem w przybliżaniu przeszłości. Wciąż jednak mało wiemy o tym, w jaki sposób oddziałują one na odbiorców. Najnowszy interdyscyplinarny projekt  badawczy kierowany przez dr. Tomasza Michalika (CAŚ UW) ma na celu odpowiedzieć na to pytanie.

Poprzez zbadanie tego w jaki sposób cechy osobowościowe oraz rodzaj rekonstrukcji historycznej wpływają na ich odbiór dr Michalik, archeolog i kognitywista wraz z zespołem będzie analizować zaangażowanie emocjonalne odbiorców podczas kontaktu z rekonstrukcjami oraz towarzyszące temu mechanizmy percepcji. Okazją do przeprowadzenia badań była wystawa „In Pracht gehüllt. Rekonstruktionen mittelalterlicher Gewänder aus Nubien” oraz pokaz średniowiecznych strojów nubijskich zrekonstruowanych na podstawie malowideł z Faras. Wystawa prezentowana była w Bode Museum w Berlinie od lutego do kwietnia 2025 r.

– W badaniu przeprowadzonym w Bode Museum skupiliśmy się na doświadczeniu estetycznym osób zwiedzających. Chcieliśmy zbadać to, w jaki sposób odwiedzający muzea odbierają różnego rodzaju rekonstrukcje historyczne oraz jak jest to skorelowane z uwagą wzrokową. Naszym celem jest lepsze zrozumienie czynników wpływających na doświadczanie rekonstrukcji historycznych. Jest to o tyle ważne, że jak pokazują badania psychologiczne, doświadczenia estetyczne są istotnym czynnikiem budującym więź pomiędzy odwiedzającymi muzea a dziedzictwem historycznym – mówi dr Tomasz Michalik.

– Dzięki zastosowaniu okulografu (eye-trackera) jesteśmy w stanie określić, na czym koncentrują swoją uwagę odwiedzający muzeum, zarówno pod względem lokalizacji spojrzeń, jak i czasu trwania tzw. fiksacji. Analiza ścieżek patrzenia pozwala ustalić, które elementy ekspozycji przyciągają największe zainteresowanie, a które są pomijane. To z kolei dostarcza cennych informacji na temat efektywności rekonstrukcji oraz sposobu ich prezentacji. Wyniki te będą mogły posłużyć do tworzenia bardziej angażujących wystaw, lepiej odpowiadających na potrzeby poznawcze współczesnych odbiorców – dodaje dr Tobiasz Trawiński, psycholog poznawczy z Liverpool Hope University, jeden ze współautorów badań.

Wystawa w Bode Museum była następstwem projektu „Kreacje władzy. Obraz rodziny królewskiej i kleru w średniowiecznej Nubii”, kierowanego przez dr. Karela Innemée (Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego). W ramach projektu powstały rekonstrukcje strojów postaci przedstawionych na malowidłach odkrytych w średniowiecznym mieście Faras (obecnie północny Sudan) przez polskich archeologów w latach 60-tych XX wieku. Zrekonstruowane szaty, a także zdjęcia ubranych w nie współczesnych Sudańczyków, były prezentowane na wystawie w Bode Museum, która zakończyła się pokazem strojów na żywo.

Badanie eye-trackingowe na wystawie oraz podczas pokazu było realizowane we współpracy z dr hab. prof. UW Dobrochną Zielińską z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, specjalistką w dziedzinie średniowiecznej sztuki nubijskiej, dr Agnieszką Jacobson-Cielecka ze School of Form, Uniwersytetu SWPS koordynującą proces rekonstrukcji średniowiecznych strojów nubijskich, a także dr Tobiaszem Trawińskim z Liverpool Hope University, specjalistą w zakresie eye-trackingu i estetyki empirycznej. Jest to jedno z niewielu tego rodzaju badań przeprowadzonych w archeologii oraz pierwsze dotyczące strojów zrekonstruowanych na bazie średniowiecznych malowideł.

Czytaj więcej o projekcie dr. Tomasza Michalika: Psychologiczne aspekty tworzenia i nabywania wiedzy o przeszłości

Czytaj więcej o projekcie dr. Karela Innemée: Costumes of Authority. The Image of Royalty and Clergy in Christian Nubia