Soba: pierwsze wyniki badań w stolicy królestwa Alwy

W połowie lutego 2020 r. zakończył się trwający kilka miesięcy sezon badań terenowych misji Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Soba (Sudan). Rezultaty są niezwykle ciekawe. Naukowcy zadokumentowali wcześniej nieznane dzielnice dawnego miasta.

W średniowiecznej Nubii istniały trzy królestwa: jednym z nich była Alwa ze stolicą w Soba. Według opisu średniowiecznego podróżnika, było tam wystawne domy, duże klasztory, kościoły z bogatym wyposażeniem i pięknymi ogrodami. Była to wieloetniczna metropolia, siedziba władz kościelnych oraz królewskich. Po tej świetności niewiele zostało śladów na powierzchni ziemi. Jednak przeprowadzone badania pozwoliły uchylić rąbka tajemnicy i zajrzeć pod powierzchnię.

Okazało się, że jedna z dzielnic miasta była gęsto zabudowana i posiadała wyraźną sieć dróg. Druga charakteryzuje się zabudową bardziej rozproszoną i większymi budynkami. Ustalenia te były możliwe dzięki działaniom zespołu geofizyków z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, którzy wykonali mapę anomalii magnetycznych dla obszaru obejmujące 20ha dawnego miasta oraz przebadali ponad 4ha przy użyciu georadaru. Natomiast etnolog, prof. Maciej Kurcz (Uniwersytet Śląski w Katowicach) działając na obszarach, które w ostatnich latach zostały zabudowane, zadokumentował liczne zabytki będące w posiadaniu mieszkańców, zebrał też historie, przesądy i legendy związane z dawną stolicą.

– W czasie badań wykopaliskowych, prowadzonych w różnych częściach stanowiska odkryliśmy rozmaite budowle wykonane z różnorodnych materiałów – wyjaśnia kierownik projektu, archeolog dr Mariusz Drzewiecki z CAŚ UW. – Wśród zabytków ruchomych znajdowanych w czasie naszych badań najwięcej było fragmentów naczyń ceramicznych. Niektóre były bogato zdobione, malowane lub ryte. Na 38 fragmentach znaleźliśmy fragmenty inskrypcji zapisanych alfabetem greckim – wyjaśnia archeolog.

W działalności misji jest jeszcze jeden wątek. Jak wyjaśnia kierownik projektu, mieszkańcy Soba wspominali, że w przeszłości przyjeżdżali na miejsce ludzie, którzy prowadzili prace wykopaliskowe, ale zabierali odkryte przedmioty pozostawiając miejscowych w niewiedzy. Dlatego misja wystąpiła o zgodę na budowę magazynu zabytków w Soba. – W kolejnym sezonie zakończymy budowę tak, aby wszystkie przedmioty odkryte w czasie naszych badań trafiły do magazynu na miejscu – zapowiada dr Drzewiecki i dodaje – Jednocześnie zainicjowaliśmy kontakty z pobliskimi szkołami. Dzieci to najliczniejsze grupa mieszkańców, a jednocześnie posiadająca łatwy dostęp do pozostałych grup wiekowych. Wydaje się zatem, że dzieci i praca w szkołach może stanowić najszybszą drogę komunikacji z całą społecznością zamieszkującą współczesną Soba.

Projekt badań w Soba jest finansowany przez Narodowe Centrum Nauki na podstawie umowy numer UMO-2018/29/B/HS3/02533. Projekt jest realizowany przez Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW oraz Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Instytucje wspierające projekt to: National Corporation for Antiquities and Museums of Sudan, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet Neelain (Sudan) oraz Historic Environment Scotland.

Pobierz informację prasową (PDF)