Soba

Soba

Soba East

  • Nazwa projektu:

    Soba – serce królestwa Alwy. Organizacja przestrzenna średniowiecznej stolicy nad Nilem Błękitnym
    Soba – the heart of the kingdom of Alwa. The spatial organization of medieval capital city on the Blue Nile

    Strona projektu:

    soba.uw.edu.pl

    Facebook:

    Soba Expedition

  • Typ stanowiska:

    Miasto, stolica średniowiecznego królestwa Alwy

    Lokalizacja:

    Sudan
    Prowincja Chartum
    Dolny bieg Nilu Błękitnego
    Aglomeracja Chartumu, współczesna miejscowość o nazwie Soba

    Datowanie:

    Okres średniowiecza (V–XVI wiek)

Najciekawsze odkrycia:

– dwie odmiennie rozplanowane dzielnice miasta odkryte w czasie badań geofizycznych, jedna z zabudową składającą się z dużych kompleksów architektonicznych wzniesionych w oddaleniu od siebie, druga z wyraźną siatką ulic

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

Od 2019

Typ badań:

Wykopaliska
Survey
Badania nieinwazyjne
Badania geofizyczne
Badania etnologiczne

Kierownik badań:

Mariusz Drzewiecki (2019– )

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Instytut Archeologii i Etnologii, Polska Akademia Nauk
– National Corporation for Antiquities and Museums
– Department of Archaeology, Faculty of Arts, Al-Neelain University (Sudan)
– Uniwersytet Śląski w Katowicach
– Historic Environment Scotland

Informacje dodatkowe:

Projekt jest finansowany przez Narodowe Centrum Nauki na podstawie umowy nr UMO-2018/29/B/HS3/02533. Projekt jest realizowany w konsorcjum CAŚ UW (lider projektu) z Instytutem Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.

Opis stanowiska i badań:

W średniowiecznej Nubii istniały trzy królestwa: Nobadia ze stolicą w Faras, Makuria ze stolicą w Dongoli oraz Alwa ze stolicą w Soba. Miasta te, położone na brzegach najdłuższej rzeki Afryki, stanowiły serce każdego z królestw. Wznoszono w nich imponujące budowle. Mieściły się tam siedziby królów i biskupów. Stanowiły one ośrodki władzy oraz centra religijne. Do stolic ściągali ludzie z najdalszych zakątków królestw. Można tam było spotkać kupców z dalekich terenów, podróżników, emisariuszy, natknąć się na szpiegów oraz poszukiwaczy przygód i godziwego zarobku. W stolicach rozwijał się handel oraz lokalna produkcja wyrobów luksusowych. Na obrzeżach miast zakładano klasztory, a w jego dzielnicach budowano różnorodne kościoły.

Jeden ze średniowiecznych podróżników arabskich opisał Soba jako miasto, w którym są wystawne domy oraz duże klasztory, kościoły z bogatym wyposażeniem oraz pięknymi ogrodami. Była to metropolia wieloetniczna, siedziba władz kościelnych oraz królewskich. Niestety, od tamtych lat minęło wiele czasu, a miasto uległo zniszczeniu. W XIX wieku opuszczone i zrujnowane budynki Soba zostały rozebrane, a cegły wykorzystano do budowy nowej stolicy – Chartumu. W XX wieku nieliczni archeolodzy prowadzili badania w tym miejscu, odkrywając ślady po monumentalnych budowlach oraz niezwykle ciekawe i oryginalne zabytki, takie jak stela grobowa nieznanego wcześniej króla Dawida, lub przedmioty, które dotarły tu z miast basenu Morza Śródziemnego oraz z Dalekiego Wschodu. Oszacowano, że w czasach świetności Soba obejmowała obszar około 275 ha. Do dzisiaj przebadano zaledwie 1% tej powierzchni.

Celem tego projektu jest rozpoznanie zabudowy średniowiecznej stolicy w Soba. Chcemy się dowiedzieć, gdzie znajdowały się poszczególne dzielnice miasta i jak były zorganizowane. Będziemy poszukiwać pałacu królewskiego, domów zarówno bogatych mieszkańców miasta, jak i tych biedniejszych. Będziemy starali się zidentyfikować obszary produkcyjne, takie jak warsztaty ceramiczne czy metalurgiczne, produkujące wyroby codziennego użytku oraz przedmioty luksusowe. Zajmiemy się rozpoznaniem dawnej sieci dróg oraz przestrzeni otwartych, takich jak place lub cmentarze.
Obecnie większość terenu dawnej stolicy jest zajęta przez współczesne domy oraz pola uprawne. Centralna część Soba jest obszarem chronionym, jednak na jego powierzchni nie widać żadnych śladów dawnych budynków. Średniowieczna zabudowa znajduje się tuż pod powierzchnią, a na ziemi można znaleźć tylko fragmenty przedmiotów, które niegdyś służyły mieszkańcom stolicy.

Aby osiągnąć nasz cel wykorzystamy najnowsze metody badawcze używane przez archeologów, etnologów oraz geofizyków. Na terenie całego miasta archeolodzy będą poszukiwali zabytków, które można powiązać z dawnymi mieszkańcami stolicy. Badania geofizyczne pozwolą zarejestrować anomalie magnetyczne, które mogą wynikać z obecności dawnych murów oraz budynków, tak więc mapa anomalii magnetycznych może pozwolić na odtworzenie przebiegu ulic, domów, budynków publicznych i całych dzielnic Soba. Etnolog będzie odwiedzał współczesnych mieszkańców i rozmawiał z nimi na temat zabytków znajdujących się na całym otaczającym terenie oraz na temat historii i legend krążących o dawnej metropolii. Może się zdarzyć, że mieszkańcy w czasie codziennych prac na polach lub w otoczeniu swoich domów natrafili na ślady przeszłości oraz zabytki. Wszystkie uzyskane informacje będą łączone oraz porównywane, co pozwoli na stworzenie map rozplanowania Soba.

Zespół badawczy będą tworzyli specjaliści z kilku polskich jednostek naukowych. W jego skład wejdą naukowcy zajmujący się badaniem zabytków ceramicznych, szklanych, organicznych, metalowych (jeżeli takie zabytki będą znajdowane na stanowisku), jak również specjaliści z zakresu geofizyki archeologicznej, etnologii, architektury oraz sztuki średniowiecznej Nubii.

Inne materiały na temat misji:

Styczeń 2024 „O Soba i archeologii” – spotkania w szkołach
Grudzień 2021 Średniowieczne ogrody i pełne magazyny w Soba (Sudan)
Luty 2020 – Soba: pierwsze wyniki badań w stolicy królestwa Alwy
Listopad 2019 – Soba: rozpoczął się nowy projekt badawczy w Sudanie

  • Raport z testu geoficznego przeprowadzone w styczniu 2018 w Soba (str. 33–34)
  • Raport z prospekcji lotniczej przeprowadzonej w grudniu 2018 roku w Soba (str. 27–28)

Twitter: tag #SobaExpedition

Bibliografia:
Bibliografia projektu:

Drzewiecki, M., Ryndziewicz, R., Michalik, T., Ciesielska, J., Czyżewska-Zalewska, E., Ryś, A., Bebel-Nowak, A., Kurcz, M., Rączkowski, W., & Żuk, L. (2022). Soba Expedition: The preliminary report on the season of fieldwork conducted in 2021-2022. Studia Etnologiczne i Antropologiczne, 1-59. https://doi.org/10.31261/SEIA.2022.22.01.01

Drzewiecki, M., Ryndziewicz, R., Ciesielska, J., Kurcz, M., Michalik, T., & Czyżewska-Zalewska, E. (2021). The spatial organisation of Soba: A medieval capital on the Blue Nile. Antiquity, 1–8. doi:10.15184/aqy.2021.158

Drzewiecki, M., Kurcz, M., Ciesielska, J. Michalik T., Czyżewska-Zalewska E., Kiersnowski, K., Ryndziewicz R. (2021). Interdisciplinary Research into the Legacy of the Medieval Metropolis of Soba in a Modern Khartoum Suburb. African Archaeology Revue. https://doi.org/10.1007/s10437-021-09459-1

Ryndziewicz, R., Drzewiecki, M., Banaszek, Ł., Herbich, T., Kiersnowski, K., (2021). Survey of Soba (Sudan)ArcheoSciences, 45-1, 111114, https://doi.org/10.4000/archeosciences.8880

Drzewiecki, M., Ryndziewicz, R., Ciesielska J.A., Michalik, T., Kurcz M., Czyżewska-Zalewska E., Adam, R. J., (2020). New fieldwork at Soba East (2019–2020 season), Sudan & Nubia 24, 233–246.

Drzewiecki M., Ryndziewicz R., Michalik T., Ciesielska J., Czyżewska-Zalewska E., Kurcz M., Hassan M.M.A.M. (2020). Soba Expedition. Preliminary report on the season of fieldwork conducted in 2019-2020. Khartoum (doi.org/10.6084/m9.figshare.12023022.v2).

Drzewiecki M., Michalik T., Ciesielska J. (2020). Soba Expedition. Preliminary report on the archaeological excavation before the construction of the storage house. Khartoum (doi.org/10.6084/m9.figshare.11981328.v3).

Drzewiecki M., Ryndziewicz R. (2019). Developing a New Approach to Research at Soba, the Capital of the Medieval Kingdom of Alwa. Archaeologies: Journal of the World Archaeological Congress 16, 1–24.

Wybrana bibliografia stanowiska:

Welsby, D.A. (2004). Soba East [in:] D.A. Welsby, J.R. Anderson (eds), Sudan Ancient Treasures: an exhibition of recent discoveries from the Sudan National Museum, London, pp. 197-237.

Abdel Rahman Ali Mohamed (2000). Rescue Excavations at Soba East, Sudan and Nubia 4, 27–31.

Welsby, D.A. (1998). Soba II. Renewed excavations within the metropolis of the Kingdom of Alwa in Central Sudan (Memoirs of the British Institute in Eastern Africa number 15). London.

Welsby, D.A. (1996). The Medieval Kingdom of Alwa [in:] Gundlach, R., Kropp, M., Leibundgut, A. (Hrsg.) Der Sudan in Vergangenheit und Gegenwart, Frankfurt-am-Main, pp. 179-194.

Kirwan, L.P. (1994). Christianity in the Central Sudan. The Byzantine Mission and Nubian Alwa [in:] C. Berger, G. Clarc, N. Grimal (eds), Hommages à Jean Leclant (Bet 106) vol. 2, Kairo, pp. 245-249.

Welsby, D.A., Sjöström, I.Y. (1994). Excavations at Soba East, Central Sudan, 1990-91, Archéologie du Nil Moyen 6, 177-186.

Welsby, D.A. (1992). Windows in Medieval Nubia: The Evidence from Soba East, Antiquaries Journal 72, 174-178.

Mohi el-Din Abdalla Zarroug (1991). The Kingdom of Alwa (African Occasional Papers no 5), Calgary.

Welsby, D.A. (1991). Early Medieval and Pre-Medieval Soba [in:] W.V. Davies (ed.) Egypt and Africa. London, pp. 278-285.

Welsby, D.A., Daniels, C.M. (1991). Soba. Archaeological research at a medieval capital on the Blue Nile (Memoirs of the British Institute in Eastern Africa number 12). London.

Welsby, D.A. (1990). Pottery Production and Supply at Soba East [in:] W. Godlewski (ed.), Coptic and Nubian Pottery. Warsaw, pp. 10-17.

Kirwan, L.P. (1989). Meroe, Soba and the kingdom of Alwa [in:] S. Donadoni, S. Wenig (eds), Studia Meroitica 1984: proceedings of the Fifth International Conference for Meroitic Studies, Rome 1984 (Meroitica 10). Berlin, pp. 299-304.

Welsby, D.A. (1987). A Perspective of Nubia from Soba [in:] T. Hägg (ed.), Nubian Cultures: Past and Present. Main Papers Presented at the Sixth International Conference for Nubian Studies in Uppsala, 11 – 16 August, 1986 (Konferenser 17), Stockholm, pp. 279-284.

Kirwan, L.P. (1986). The Rise of Soba as the Capital of Alwa [in:] R. Dehlin, T. Hägg (eds), Abstracts of Communications: Sixth International Conference for Nubian Studies. Bergen, pp. 72-73.

Lejean, G. (1965). Voyage aux deux Nils (Nubie, Kordofan, Soudan Oriental). Paris.

Shinnie, P.L. (1961). Excavations at Soba (Sudan Antiquity Service Occasional Papers no. 3), Khartoum.

Monneret de Villard, U. (1935). La Nubia Medioevale, 2 vols. Le Caire.

Hillelson, S. (1933). David Reubeni, an Early Visitor to Sennar, Sudan Notes and Records 16/1, 55-66.

Budge, E.A.W. (1907). The Egyptian Sudan. 2 vols. London.

Ward, J. (1905). Our Sudan, Its Pyramids and Progress. London.

Dümichen, J. (1894). Zur Geographie des Alten Ägypten, Leipzig.

Galeria: