Sakkara – nowe odkrycia, nowe interpretacje

Ostatni sezon badań Polsko-Egipskiej Misji Archeologicznej Saqqara okazał się szczególnie owocny, dostarczył zarówno wyjątkowych znalezisk, jak i przełomowych interpretacji.

Misja Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW pracuje u stóp piramidy Dżesera (Neczericheta) w Sakkarze od 1987 roku, obecnie pod kierunkiem prof. Kamila O. Kuraszkiewicza z Wydziału Orientalistycznego UW. Najbardziej rozpoznawalnym obiektem odsłoniętym na stanowisku jest odkryty w 1997 roku grobowiec wezyra Merefnebefa. Replika jego kaplicy grobowej stanowiła centralny punkt wystawy prezentowanej na przełomie 2017/2018 roku w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, nagrodzonej w konkursie „Wierzba”.

Obszar polskiej koncesji rozciąga się na wschód od muru otaczającego zespół zabudowań piramidy Dżesera, króla III dynastii (2667–2648 lat p.n.e.). Drugą linię zamykającą kompleks grobowy faraona stanowi Sucha Fosa, czyli wykuty w skale ogromny i głęboki na 20 metrów rów. Przestrzeń pomiędzy murem a fosą to główny teren badań misji Centrum. W okresie Starego Państwa funkcjonowało tu cmentarzysko dworzan, tzw. Dolna Nekropola, a dwa tysiące lat później Górna Nekropola, gdzie spoczywali zwykli mieszkańcy Memfis.

W minionym sezonie wyznaczono dwa sektory badań – jeden na terenie Suchej Fosy, drugi na południe od kaplicy Merefnebefa.

Badania Suchej Fosy trwają od 2000 roku, najnowsze odkrycia okazały się jednak przełomowe dla interpretacji jej znaczenia. Udało się potwierdzić kierunek przebiegu rowu fosy, pokrywający się z orientacją przestrzenną kompleksu grobowego Dżesera, zlokalizowano także kolejne wykute w skale struktury, najprawdopodobniej współczesne piramidzie. Badacze uważają, że stanowiły one element całego założenia. W jednej z takich struktur, tzw. Korytarzu 1, odkryto w 2000 roku harpun z wizerunkiem wijących się węży – podobne przedstawienia znajdują się na blokach kamiennych w obrębie kompleksu piramidy Dżesera. Podczas eksploracji w 2018 roku odsłonięto zarys wykutego w brzegu fosy prostokątnego otworu, wiodącego prawdopodobnie do kolejnych tuneli. Te odkrycia wydają się potwierdzać tezę prof. Kuraszkiewcza, że Sucha Fosa mogła stanowić model drogi faraona w zaświaty, czyli odwzorowanie trasy, którą zmarły król musiał pokonać, aby osiągnąć życie wieczne.

Interesujące odkrycia przyniosły także prace w drugim sektorze badań, czyli na południe od grobowca Merefnebefa. Odkryto tu dwie kaplice ulokowane przy zagłębionym dziedzińcu, a przed nimi siedem pochówków z okresu funkcjonowania Górnej Nekropoli. Jeden z nich zwrócił szczególną uwagę badaczy, ponieważ trumnę zdobiły mało precyzyjnie wykonane wizerunki Anubisów w zupełnie nietypowym błękitnym kolorze. Ponadto inskrypcja, a raczej jej imitacja, tworzy niezrozumiały ciąg znaków, z których część nie przypomina nawet znaków pisma hieroglificznego. Musiały więc zostać wykonane przez osobę nie znającą pisma. Łącznie podczas tego sezonu odkryto 36 pochówków z terenu Górnej Nekropoli.

Strona Polsko-Egipskiej Misji Archeologicznej Saqqara