Tell Rijim

Tell Ridżim

Tall Rigm

Nazwa projektu:

Badane w ramach międzynarodowego projektu ratunkowego „Eski Mosul Dam Salvage Project”
Typ stanowiska:

Osada, cmentarzyska

Lokalizacja:

Irak
Północna Mezopotamia

Datowanie:

– Późny Uruk
– Niniwa 5
– Środkowy okres epoki brązu
– Późny okres epoki brązu (średnioasyryjski)
– Okres nowoasyryjski
– Okres achemenidzki(?)
– Okres sasanidzki(?)

Najciekawsze odkrycia:

– Groby z okresu kultury Niniwa 5
– Fragmenty zabudowy mieszkalnej ze środkowego okresu epoki brązu i z okresu nowoasyryjskiego
– Cztery pieczęcie cylindryczne i dwie fibule z okresu nowoasyryjskiego
– Groby z okresu achemenidzkiego lub sasanidzkiego

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

1984–1985

Typ badań:

Wykopaliska ratunkowe

Kierownicy badań:

Piotr Bieliński

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Iracki Departament Starożytności

Opis stanowiska i badań:

Stanowisko, położone w odległości ok. 1 km na zachód od wioski Raffaan, usytuowane było na cyplowym wzgórzu owalnego kształtu (250 m x 100 m), które północnym stokiem opadało ku rzece. Różnica wysokości między brzegiem rzeki a szczytem tellu wynosiła ok. 28 m.

Tell Rijim było wielowarstwowym stanowiskiem osadniczym. Na szczycie tellu odsłonięto sześć grobów szkieletowych z okresu sasanidzkiego (III–VI wiek n.e.). Do interesujących znalezisk z tego cmentarza pochodzi szpila z brązu zakończona stylizowanym przedstawieniem konia <6>.

Tuż pod powierzchnią stanowiska odsłonięto zniszczone pozostałości zabudowy z okresu nowoasyryjskiego z brukowanymi podwórkami, piecami chlebowymi i prostokątnymi pomieszczeniami, wzniesionymi na kamiennych fundamentach /1/. Najcenniejszym znaleziskiem, związanym z tą warstwą, są cztery pieczątki cylindryczne datowane na 2. połowę VIII w. p.n.e. /5/.

Najlepiej zachowane pozostałości osadnictwa pochodzą z 1. połowy II tysiąclecia p.n.e. Rozwijała się tutaj wtedy niewielka osada kultury ceramiki chaburskiej, zajmująca ok. 1 ha powierzchni i otoczona murem obronnym. W zachodniej części stanowiska odkopano duży fragment rezydencji składającego się z rozległego podwórca (ok. 14 × 14,5 m) z pozostałościami kamiennego płytowania /7/. Z tej warstwy pochodzi duże naczynie z dekoracją plastyczną w postaci aplikowanych przedstawień węży, par skorpionów oraz pary czworonogów /4/.

Z kolei w centralnej części stanowiska zostały odkryte dwa groby z okresu ceramiki kultury Niniwa 5, czyli z 1. połowy III tysiąclecia p.n.e. Jeden z nich posiadał bogate wyposażenie w postaci dużego zespołu naczyń ceramicznych, składającego się z dwóch kraterów na wysokiej nóżce wypełnionych zestawem 28 czarek oraz dzbana /2/. Jeden z kraterów oraz dzban pokryte były dekoracją malowaną o motywach geometrycznych i figuralnych (stylizowane przedstawienia kozłowatych).

Najstarszymi pozostałościami osadnictwa na stanowisku były relikty glinianych murów z późnego okresu kultury Uruk (ok. 3500–3300 p.n.e.). Z warstwą tą, związane są również dwa pochówki dziecięce w naczyniach kuchennych.

Bibliografia projektu:

Szeląg, D. (2015). Zaścianek: Tell Ridżim i rejon Eski Mosul w okresie średnio- i nowoasyryjskim, Warszawa: PCMA

Bieliński, P. (2013). Four Assyrian cylinder seals from Polish excavations in Northern Iraq, EtTrav, 26, 129–134.

Szeląg, D. (2011). Middle Assyrian pottery from Polish excavations on the site of Tell Rijim(Iraq): preliminary study, Światowit 9 (50)/A, 99–116.

Bieliński, P. (2003). Ninevite 5 burials at Tell Rijim, w: E. Rova, H. Weiss (red.) The Origins of North Mesopotamian Civilization: Ninevite 5 Chronology, Economy, Society (=Subartu, 9), (pp. 493–512). Turnhout: Brepols Publishers.

Koliński, R. (2000). Tell Rijim, Iraq: the Middle Bronze Age layers. Eski Mosul Dam Salvage Project Excava-tions of the Polish Center of Archaeology, University of Warsaw (=BAR IS 837). Oxford: Archaeopress.

Koliński, R. (1997). The form of the Old Assyrian settlement on Tell Rijim, Northern Iraq, w: Assyrien im Wandel der Zeiten: XXXIXe Rencontre assyriologique internationale, Heidelberg, 6.–10. Juli 1992 (=Heidelberger Studien zum alten Orient 6). Heidelberg: Heidelberger Orientverlag.

Bieliński, P. (1995). Od Eufratu do Tygrysu i jeszcze dalej, w: M. L. Bernhard (red.), Od Nilu do Eufratu: polska archeologia śródziemnomorska 1981–1994 (pp. 119–126). Warsaw: PCMA

Kaim, B. (1995). The Post-Assyrian graves on Tell Rijim Omar Dale. EtTrav, 17, 35–41.

Bieliński, P. (1992). Tell Raffaan and Tell Rijim – First Season of Polish Excavations in the Eski Mosul Region – Iraq. EtTrav, 16, 273–277.

Bieliński, P. (1992). Tell Rijim and Tell Raffaan 1985 – Two campaigns of Polish excavations in Northern Iraq. EtTrav, 16, 279–288.

Bieliński, P. (1987). Tall Raffan and Tall Rigm. Two seasons of Polish excavations 1984–85. Archiv für Orientforschung, 34, 206–208.

Bieliński, P. (1987), Tell Raffan and Tell Rijim 1984–1985: Preliminary report on two seasons of Polish excavations in Saddam’s Dam Project Area, w: Researches on the Antiquities of Saddam Dam Basin Salvage and other Researches, (pp. 13–19). Baghdad: State Organization for Antiquities and Heritage.

Bieliński, P. (1987), Preliminary report on the third season of Polish excavations on Tell Rijim Omar Dale, Saddam’s Dam Project Area, w: Researches on the Antiquities of Saddam Dam Basin Salvage and other Researches, (pp. 24–32). Baghdad: State Organization for Antiquities and Heritage.

Kozłowski, S.K., Krogulska, M., Reiche, A., Szymczak, K. (1986). Irak, w: Kiss, Z. (red.) 50 lat polskich wykopalisk w Egipcie i na Bliskim Wschodzie, Warszawa: PCMA, 135–142.