Khune-ye Div

Khone-ye Div

Nazwa projektu:

Khune-ye Div
Typ stanowiska:

Zespół architektoniczny

Lokalizacja:

Iran
Prowincja Razavi-Chorasan
Okolice wioski Fosztong, 40 km na płn.-zach. od miasta Sabzewar
Kraina historyczna: Chorasan

Datowanie:

Okres późnosasanidzki – okres wczesno-muzułmański (VI–IX wiek n.e.)

Najciekawsze odkrycia:

– rekonstrukcja planu głównej części budowli
– odsłonięcie przylegającego do jej północno-wschodniego boku pomieszczenia pomocniczego
– odsłonięcie pomieszczeń zbudowanych na wyrównanej powierzchni skalnej rozciągającej się na południowy- wschód od głównej budowli

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

2008–2010 (badania kontynuowano bez udziału CAŚ UW).

Typ badań:

wykopaliska, konserwacja

Kierownicy badań:

Hassan Hashemi (2008–2009)
Barbara Kaim (od 2008)
Mahammad Bakhtiari (od 2010)

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Instytut Archeologii, Uniwersytet Warszawski
– Iranian Center for Archaeological Research

Informacje dodatkowe:

Budowla była w przeszłości obiektem prowadzonych przez rabusi nielegalnych wykopalisk, w skutek których zniszczeniu uległy pozostałości wyposażenia jej głównego pomieszczenia.

Opis stanowiska i badań:

Ruiny kamiennej budowli nazywanej przez mieszkańców okolicznych osad Khune-ye Div („dom diabła”) zajmują wierzchołek ostrogi skalnej wznoszącej się pośrodku wąwozu w paśmie górskim Binalood, przez który przepływa górska rzeka Rivand (Fig. 1, 2). Szczególna lokalizacja budowli, wzniesionej w okresie sasanidzkim, w odległości co najmniej dwóch kilometrów od współczesnej osady, której pozostałości zostały zidentyfikowane podczas badań powierzchniowych przeprowadzonych w 2010 r., sugerowała jej wyjątkowy charakter.

W trakcie pierwszego sezonu badań (Fig. 8) w 2008 r. ustalono, że jej główne pomieszczenie miało kształt kwadratu przykrytego kopułą wzniesioną na trompach (Fig. 7) opartych na czterech solidnych kamiennych filarach narożnych (Fig. 3, 4); przestrzeń między trompami była zwieńczona kolebką. Jest to więc typ budowli charakterystyczny dla świątynnej i pałacowej architektury okresu sasanidzkiego, tzw. chahar taq, („cztery łuki”). Wejście do budowli znajdowało się na jej północno-wschodnim boku i było poprzedzone wąskim korytarzem.

Resztki wyposażenia głównego pomieszczenia pozwalają przypuszczać, że mamy do czynienia z pozostałościami zoroastryjskiej świątyni ognia, chociaż z powodu zniszczeń spowodowanych podczas nielegalnych wykopalisk nie znaleziono rozstrzygającego dowodu, czyli pozostałości ołtarza ognia. Jego obecność sugerują jednak resztki dużych platform (Fig. 9) w środkowej części pomieszczenia, gdzie – na podstawie znanych przykładów starożytnych świątyń – należałoby się go spodziewać.

W trakcie drugiego sezonu prac wykopaliskowych odsłonięto przylegające do północno-wschodniego boku budowli niewielkie pomieszczenie o nieznanym przeznaczeniu, którego boki obiegało trzystopniowe gliniane podium. Dalej na wschód odsłonięto wykutą w skale niemal kwadratową konstrukcję (4.20 x 4.30 m) głębokości ok. 1 m, prawdopodobnie służącą do przechowywania wody. Jej ściany były otynkowane zaprawą gipsową. Obecność tej konstrukcji wzmacnia hipotezę o świątynnym charakterze budowli, bowiem sprawowane w świątyniach ognia rytuały wymagały bezpośredniego dostępu do wody.

Wszystkie znane dotąd starożytne świątynie ognia znajdują się w pewnym oddaleniu od osad, co być może również wynikało z wymogów rytuału zoroastryjskiego. Stąd też można przypuszczać, że pomieszczenia odkryte podczas ostatniego sezonu prac na południe od głównej budowli były wykorzystywane przez personel świątynny lub przez pielgrzymów. Ich budowa wymagała wyrównania powierzchni skalnej. Związany z tym niewątpliwy duży wysiłek stanowi kolejną wskazówkę, co do wyjątkowego charakteru tej budowli.

Inne materiały na temat misji: