Polsko–Egipska Misja Konserwatorska Marina el-Alamein

Polish–Egyptian Conservation Mission Marina el-Alamein

Najciekawsze odkrycia:

– nekropola z okresu hellenistycznego i rzymskiego
– zespół domów mieszkalnych z okresu rzymskiego
– centralny plac miasta (forum) i otaczająca zabudowa publiczna
– hellenistyczne łaźnie publiczne
– rzymskie łaźnie publiczne
– aedicule o szczególnej dekoracji architektonicznej; w jednej fragment malowidła figuralnego z wyobrażeniami Heliosa, Harpokratesa i Serapisa
– specyficzna zgeometryzowana dekoracja architektoniczna (kapitele „typu Marina”)

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

1995-2018

Typ badań:

archeologiczne, architektoniczne, konserwatorskie

Kierownicy badań:

Stanisław Medeksza (1995–2011)
Rafał Czerner, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej (2012–2018)

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej
– Ministerstwo Starożytności Egiptu (Ministry of State for Antiquities)
oraz:
– Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki
– Katedra Porównawczych Studiów Cywilizacji Uniwersytetu Jagiellońskiego

Informacje dodatkowe:

Relikty hellenistycznych i rzymskich budowli zostały niespodziewanie odkryte w roku 1985 podczas budowy na nabrzeżnym terenie współczesnej wioski turystycznej i naukowo rozpoznane przez profesora Wiktora A. Daszewskiego. Egipscy archeolodzy z Departamentu Starożytności rozpoczęli od 1986 r. ratunkowe wykopaliska, których celem było zabezpieczenie znajdujących się na tym terenie reliktów przed zniszczeniem w trakcie prac budowlanych. Wiktor A. Daszewski podjął wtedy i prowadził do 2006 r. badania archeologiczne, kierując Polską Misją Archeologiczną Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1988 r. do chwili obecnej na terenie antycznego miasta pracowały kolejne Polsko-Egipskie misje konserwatorskie pod kierunkiem: arch. Włodzimierza Bentkowskiego (1988–1989), arch. Jarosława Dobrowolskiego (1990–1993) i obecna Misja Konserwatorska utworzona w 1995 roku i kierowana przez prof. Stanisława Medekszę (do 2011) i prof. Rafała Czernera z Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej.

Opis stanowiska i badań:

Wykopaliska zajmują nadmorski teren o długości ponad 1000 m i szerokości około 550 m. W wyniku przeprowadzonych badań architektonicznych i archeologicznych można zrekonstruować układ odkrytego tu starożytnego miasta. Nabrzeże laguny, nad którą było położone, wypełniała infrastruktura portowa. Zachowały się tam relikty magazynów. Na południe od tej strefy było centrum miasta z jego głównym, otoczonym portykami placem (Fot. 4, 5), dwoma budynkami łaźni: hellenistycznych (Fot. 6) i rzymskich (Fot. 7) z sąsiadującą z nimi bazyliką. Centrum otaczały kwartały mieszkalne o gęstej zabudowie (Fot. 8). Od zachodu i od południa miasto jest otoczone przez pas niezabudowany, który oddziela je od rozległych nekropoli. Na wschodzie w strefie niezabudowanej odkryto relikty wczesnochrześcijańskiej bazyliki.

Starożytne miasto nie miało regularnego planu. Można jednak zaobserwować mniej więcej równoległy przebieg głównych ulic w kierunku ze wschodu na zachód oraz ogólną tendencję do orientowania domów w sposób zbliżający się do kierunku teoretycznie wynikającego z takiej sieci.

W mieście i nekropoli, odkryte zostały relikty około 50 różnych budowli. Najstarsze pochodzą z terenu nekropoli. Wyjątkową formę mają charakterystyczne dla stanowiska w Marinie filarowe pomniki nagrobne (Fot. 1, 2) budowane w okresie poczynającym się od końca I w. p.n.e. Licznie hypogea z podziemnymi dziedzińcami, które powstawały w całym okresie funkcjonowania osady, przyjmują niekiedy rozbudowaną formę i są poprzedzone monumentalnymi naziemnymi mauzoleami z frontowymi portykami (Fot. 3). Większość domów mieszkalnych pochodzi z okresu rzymskiego. Znajdowane są jednak także nieliczne pozostałości z czasów wcześniejszych. Domy były przekształcane i rozbudowywane. Największe miały dziedzińce z jednym, zwykle dwoma, w jednym znanym przypadku trzema portykami. Najczęściej mają układy dziedzińca i głównej sali zbliżone do osiowych. Spotyka się też układy pastas i prostas o greckim rodowodzie. Znane relikty zabudowy centralnej części miasta pochodzą I-II w. Centralny plac – agora lub forum o planie zbliżonym do kwadratu był z trzech stron otoczony przez portyki, wznoszone etapami. Z czwartej zachodniej strony otwiera się na szeroką ulicę, jedną z głównych w mieście. Po przeciwnej stronie przylegał do placu perystyl, który poprzedzał reprezentacyjną budowlę, być może świątynię. Na północ od placu znajdują się pozostałości, wcześniejszych od niego hellenistycznych, tolosowych łaźni publicznych (Fot. 6), na południe nowszych łaźni rzymskich (Fot. 7) o szeregowym układzie głównych pomieszczeń kąpielowych.

Polsko–Egipska Misja Konserwatorska od początku swej działalności w szerokim zakresie prowadzi badania domów mieszkalnych. Obok konserwacji podejmuje też badania na nekropoli. Centrum starożytnego miasta i budowle publiczne odkrywane były w różnych okresach przede wszystkim przez misję archeologiczną pod kierunkiem prof. W. A. Daszewskiego. Od ponad 10 lat jest to obszar badań i konserwacji prowadzonych przez misję konserwatorską.

Inne materiały na temat misji: