Od Faras do Soba / From Faras to Soba

From Faras to Soba. 60 years of Sudanese–Polish cooperation in saving the heritage of Sudan / Od Faras do Soba. 60 lat współpracy polsko-sudańskiej w ratowaniu dziedzictwa Sudanu, red. Henryk Paner, Artur Obłuski, Mahmoud El-Tayeb, CAŚ UW, 2022

Warszawa 2022
ISBN 978-83-953362-6-3
ISBN 978-83-953362-7-0 (pdf online)
Strony: 504

Tytuł „Od Faras do Soba” nawiązuje do dwóch stolic średniowiecznej Nubii. Faras dzieli od Soba prawie 1400 km wzdłuż Nilu. Dzieli te dwa miejsca także 60 lat, od pierwszych polskich wykopalisk podjętych w Sudanie przez prof. Kazimierza Michałowskiego i Stację Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze właśnie w Faras w 1961 r. po jeden z najnowszych projektów obecnego Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Po drodze – zarówno w czasie i przestrzeni – jest Stara Dongola, trzecia stolica średniowiecznego nubijskiego królestwa, gdzie polskie badania trwają nieprzerwanie od ponad 50 lat.

Wspaniałe cywilizacje rozwijały się w Nubii dużo wcześniej, już od trzeciego tysiąclecia p.n.e. Ich pozostałości polscy archeolodzy odkrywają, opisują i ratują przed zapomnieniem i zniszczeniem już od 60 lat.

Ten 500 stronicowy, bogato ilustrowany album to również opowieść o rozwoju polskiej nubiologii pokazanej przez dokonania archeologów, współpracujących z nimi specjalistów z różnych dziedzin nauki oraz konserwatorów dzieł sztuki. Opisuje m.in. szeroko zakrojone programy badań powierzchniowych polegających na poszukiwaniu i dokumentacji nieznanych wcześniej pozostałości archeologicznych. W Sudanie prace takie często były tzw. badaniami ratunkowymi poprzedzającymi wielkie projekty budowlane, takie jak konstrukcja tam na Nilu, którego spiętrzone wody zalewały wielkie połacie ziemi usianej zabytkami archeologicznymi.

W książce mowa jest o odkryciach dotyczących wielu okresów i kultur: m.in. o odkryciu najstarszych śladów obecności hominidów, o rozwoju cywilizacji kermańskiej z 3–2 tysiąclecia p.n.e. na pustyni Bajuda, o obrządkach pogrzebowych mieszkańców królestw Kusz i Meroe (1 tysiąclecia p.n.e. i 1 tysiąclecie n.e.) oraz tajemniczym okresie Wczesnej Makurii (IV–V wiek n.e.) tuż przed pojawieniem się chrześcijańskich królestw Nubii. Duża część albumu poświęcona jest pracom archeologicznym i konserwatorskim na terenie Starej Dongoli, Banganarti, Selib, Ghazali i Soba. Niektóre malowidła ścienne odkryte w Dongoli i Banganarti i poddane konserwacji przez polskich specjalistów nie ustępują tym z Faras, które można obecnie podziwiać w Muzeum Narodowym w Warszawie.

W książce przekrojowo przedstawiono badania powiązane z pracami archeologicznymi: studia nad piśmiennictwem chrześcijańskiej Nubii, analizy tożsamości kulturowej i kontaktów handlowych prowadzone na podstawie badań ozdób osobistych, badania środowiskowe nad hodowlą zwierząt w dolinie Środkowego Nilu, czy też dotyczące bioarcheologii elit nubijskich.

Poza historią zabytków pojawia się też opowieść o ludziach, czyli wprowadzenie do tematu archeologii angażującej. Pokazuje ona, jak powinno rozwijać się prowadzenie projektów archeologicznych we współpracy z lokalnymi społecznościami, tak by odkrycia naukowców nie tylko wypełniały karty podręczników, ale też ożywiały elementy zapomnianego dziedzictwa wplatając je w tkankę współczesnego życia.

Książka została sfinansowana ze środków Ministerstwa Edukacji i Nauki na zadanie „Umiędzynarodowienie badań prowadzonych przez Stacje archeologiczne Uniwersytetu Warszawskiego”.

Do pobrania:

• Spis treści (PDF)