Projekt: Koniec tradycji grobowców komorowych, jako przejaw przemian kulturowych społeczności Syro-Palestyny w okresie rzymskim

Koniec tradycji grobowców komorowych, jako przejaw przemian kulturowych społeczności Syro-Palestyny w okresie rzymskim

Słowa kluczowe: Grobowce komorowe, okres rzymski, okres wczesnobizantyjski, zwyczaje grzebalne, Palestyna, Fenicja, Jordania, Syria

Celem badań jest dostarczenie nowych informacji o historii architektury sepulkralnej i przemianach kulturowych zachodzących wśród społeczności zamieszkujących Syro-Palestynę w okresie rzymskim. Jako przedmiot studiów wybrano grobowce komorowe, czyli budowane lub kute w skale miejsca rodzinnych pochówków. W okresie rzymskim tego rodzaju groby stały się niezmiernie popularne. Wskazuje na to ich znaczna liczba, którą można szacować na kilka tysięcy, oraz ich szerokie rozprzestrzenienie obejmujące wszystkie prowincje rzymskie znajdujące się w Syro-Palestynie. Należy zauważyć, że tego rodzaju groby stały się istotnym elementu krajobrazu otaczającego miasta i wsie. Tym samy pytanie kiedy i z jakich powodów przestano fundować tego rodzaju monumenty, dotyczy istotnego przeobrażenia w kulturze materialnej i duchowej Fenicjan, Aramejczyków, Żydów i Arabów zamieszkujących te tereny.

Podstawowa hipoteza badawcza zakłada, że z tą przemianą w tradycjach grzebalnych mamy do czynienia w okresie późnorzymskim, co sugerują moje wcześniejsze studia nad architekturą sepulkralną. Jest to czas istotnych przemian, które jak dotychczas były przedmiotem dyskusji przede wszystkim w na podłożu studiów urbanistycznych i zmieniających się form funkcjonowania instytucji miejskich. Jednakże takie podejście ma daleko idące ograniczenia wynikające ze skąpej bazy źródłowej. Tym samym proponowane badania wnoszą nowe podejście do studiów nad przemianami w kulturze późnorzymskiej w oparciu o ignorowaną dotychczas liczną grupę zabytków stanowiącą solidną bazę źródłową. Co więcej ich występowanie zarówno na terenach miejskich, jak i wiejskich rozszerza zakres wcześniejszych dyskusji.

Dla udowodnienia hipotezy o zaniku grobowców komorowych dokonana zostanie krytyczna analiza wszystkich publikowanych obiektów tego rodzaju z Syro-Palestyny z okresu między I w. p.n.e. a VI w. n.e., mająca wykazać zmniejszenie się liczby takich fundacji w okresie późnorzymskim. Drugim etapem badań będzie wyjaśnienie powodów tej zmiany. Uwzględnione zostaną takie czynniki jak chrystianizacja ludności Syro-Palestyny, która skutkowała częściową przemianą kultury materialnej; wpływ wydarzeń politycznych, które niejednokrotnie w różnych częściach regionu śródziemnomorskiego oddziaływały na historię architektury sepulkralnej; czy też pogorszenie się sytuacji ekonomicznej mieszkańców Imperium Rzymskiego u schyłku starożytności.

Studium zaniku grobowców komorowych, czyli jednego z bardziej charakterystycznych elementów kultury materialnej rzymskiej Syro-Palestyny samo w sobie jest znaczącym przedsięwzięciem. Jednakże waga takich badań powinna być rozpatrywana przede wszystkim w kontekście szerszej dyskusji nad przemianami kulturowymi u schyłku starożytności.

Polecane linki

• Strona projektu i baza danych grobowców komorowych: chambertombs.uw.edu.pl