Kaftoun

Kaftoun

Kaftun

• Nazwa projektu:

  Średniowieczne malowidła ścienne w kościele pw. św. Sergiusza i Bachusa w Kaftoun w Libanie – konserwacja i archeologia

• Typ stanowiska:

  Kościół na terenie grecko-ortodoksyjnego klasztoru w Kaftoun

  Lokalizacja:

  Liban, region Batroun
  Hrabstwo Trypolisu w okresie wypraw krzyżowych i Królestwa Jerozolimskiego

  Datowanie:

  – XIII wiek

Najciekawsze odkrycia:

– malowidła ścienne datowane na drugą poł. XIII wieku przedstawiające m.in. sceny Maiestas Domini, Komunii Apostołów oraz świętych wojowników
– ewolucja architektoniczna kościoła pw. św. Sergiusza i Bachusa w okresie średniowiecza oraz osmańskim
– relikty wczesnej fazy monastycznej stanowiska pod obecnymi zabudowaniami klasztoru

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

2004–2009

Typ badań:

Badania archeologiczne i architektoniczne, prace konserwatorskie

Kierownicy badań:

Krzysztof Chmielewski
Tomasz Waliszewski

Instytucje współpracujące:

– Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Association pour l’Etude et la Restauration des Peintures Médiévales au Liban (Université Saint-Joseph)
– Generalna Dyrekcja Starożytności Libanu

Informacje dodatkowe:

Grant Dumbarton Oaks Research Library and Collection, Trustees for Harvard University, na lata 2009–2010: „Forgotten Heritage I. Recording and Publication of the Church of Mar Sarkis and Bakhos in Kaftûn (Lebanon) and its Wall Paintings”; kierownik grantu Tomasz Waliszewski.

Opis stanowiska i badań:

Klasztor grecko-ortodoksyjny w Kaftoun położony jest na dnie malowniczej doliny ciągnącej się wzdłuż rzeki Jauz. Siostry zakonne zamieszkują uczepiony wysokiego zbocza budynek klasztorny – współczesny w swym obecnym wyglądzie, jednak którego najstarsze zachowane fragmenty sięgają czasów wczesnego średniowiecza. W klasztornej kaplicy przechowywana jest najstarsza w Libanie, pochodząca z XIII wieku ikona malowana na desce z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem po stronie awersu oraz Chrztu Chrystusa na rewersie. Przy klasztorze stoi niewielki, kamienny kościół z przylegającymi do niego pomieszczeniami gospodarczymi, w których znaleziono ślady instalacji młyńskich poruszanych niegdyś nurtem górskiej rzeki. Trójnawowy kościół z przedsionkiem i zamykającą prezbiterium apsydą wzniesiono w czasach krzyżowców i częściowo nosi cechy inspirowane średniowieczną architekturą zachodnią.

Kościół noszący wezwanie Świętych Sergiusza i Bachusa z czasem popadł w ruinę, przestał pełnić funkcje liturgiczne i został opuszczony. Nawa północna uległa całkowitemu zniszczeniu, a osłabione zewnętrzne mury porastała dzika roślinność. Gdy w 2002 roku siostry zakonne postanowiły odnowić świątynię i przywrócić ją do kultu, podczas prac remontowo budowlanych natrafiono na małe fragmenty zniszczonych malowideł ściennych. Polscy konserwatorzy podjęli się zabezpieczenia cennego znaleziska oraz sprawdzenia czy we wnętrzu kościoła, pod zniszczonymi tynkami, nie kryją się inne fragmenty dekoracji. Podczas pierwszej misji konserwatorskiej w 2004 roku okazało się, że w górnej części apsydy przetrwały zniszczone, ale bardzo cenne średniowieczne malowidła. W trakcie kolejnych misji kontynuowano odsłanianie i zabezpieczanie malowideł, a następnie poddano je pieczołowitej konserwacji. Ostatecznie z pierwotnej dekoracji malarskiej, która z pewnością pokrywała ściany całego kościoła. ocalały fragmenty sceny Deesis przedstawiającej Chrystusa siedzącego na tronie w otoczeniu stojących postaci Matki Boskiej i Św. Jana Chrzciciela, scena Zwiastowania ponad apsydą, dwa małe fragmenty sceny Komunii Apostołów, postać Św. Wawrzyńca z aniołem oraz popiersie archanioła w owalnym medalionie na ścianach nawy centralnej a w arkadach pomiędzy nawami stojące postacie świętych, między innymi patroni kościoła – Sergiusz i Bakchus. Malowidła wykonano w technice fresku malując suchymi pigmentami na jeszcze wilgotnym tynku. Dekoracje powstały w XIII wieku i stylistycznie nawiązują do kręgu sztuki bizantyńskiej z lokalnymi wpływami. Potwierdzają to również fragmenty zachowanych inskrypcji napisanych w trzech językach – greckim, starosyryjskim oraz arabskim.

Prace przy kościele trwały do 2009 roku, w międzyczasie odbudowano nawę północną, położono nowe tynki we wnętrzu, uporządkowano otoczenie. Dzisiaj kościół jest na nowo otwarty dla wiernych i pielgrzymów a uratowane malowidła zaliczane są do najcenniejszych w całym regionie.

Galeria: