Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW rozpoczęło swój drugi projekt badawczy w Armenii. Armeńsko-Polska Ekspedycja Archeologiczna odbyła pierwszy sezon badań na stanowisku Argisztihinili. Jest to miasto z pierwszej połowy I tysiąclecia p.n.e., znane m.in. z inskrypcji klinowych królów urartyjskich, monumentalnej architektury obronnej i okazałych domów elity społeczeństwa urartyjskiego.
Osada została założona na szczycie Wzgórza Dawida (Davti Blur) najprawdopodobniej około 774 r. p.n.e. przez króla Urartu Argiszti I. Królestwo Urartu między IX a VII wiekiem p.n.e. było jedną z najważniejszych potęg wschodniej Anatolii i Kaukazu Południowego. Centrum królestwa zlokalizowane było nad jeziorem Wan. W toku kampanii wojennych z II połowy IX i VIII wieku p.n.e. królestwo poszerzyło swoje granice o tereny między jeziorem Urmia na wschodzie, Sewan na północy oraz górami Taurus i Zagros na południu.
Urartu, zwłaszcza w VIII wieku p.n.e., było arcyrywalem Imperium Asyryjskiego, tocząc z nim wieloletnie wojny o panowanie nad Syrią i południową Anatolią. Urartu słynie z silnie umocnionych, trudno dostępnych kamiennych fortec, a także ze sztuki brązowniczej, której przykłady znajdują się w wielu europejskich muzeach.
W VIII i VII wieku p.n.e. Argisztihinili było jednym z najważniejszych ośrodków administracyjnych i urbanistycznych Urartu. Znajdowały się tu dwie cytadele otoczone dzielnicami mieszkalnymi oraz kanały irygacyjne doprowadzające wodę z rzeki Araks. Najbardziej imponująca i najlepiej zachowana część miasta znajduje się w centralnej i wschodniej części wzgórza Davti Blur.
To tam koncentrują się prace ekspedycji kierowanej wspólnie przez dr. Mateusza Iskrę, kierownika Zakładu Studiów Bliskowschodnich CAŚ UW, oraz Hasmik Simonyan z Instytutu Archeologii i Etnografii Narodowej Akademii Nauk Republiki Armenii i Służby Ochrony Środowiska Historycznego i Muzeów-Rezerwatów Kulturowych Armenii.
Podczas wykopalisk prowadzonych w latach 60 i 70. XX wieku, odsłonięto kompleks administracyjno-religijny w którym znaleziono wiele zabytków, które rzucają światło na historię, religię i kulturę urartyjską. Jednakże dzielnice mieszkalne są nadal bardzo słabo rozpoznane archeologicznie. – „Obecnie stanowisko jest trochę zapomniane, co niestety wpływa na jego powolne niszczenie. Od wielu lat teren wzgórza Davti Blur jest traktowany jako śmietnik lub teren nielegalnych poszukiwań z użyciem wykrywaczy metalu. Dlatego to może być ostatni dzwonek na poznanie i ratowanie dziedzictwa archeologicznego tego stanowiska” – mówi dr Iskra
Ekspedycja ma trzy główne cele badawcze:
- Zbadanie życia codziennego miejskiej elity, której domy znajdowały się w pobliżu kompleksu pałacowego.
- Rekonstrukcja historii miasta i procesu upadku Urartu, którego przebieg wciąż nie jest dobrze poznany.
- Analiza wpływu zmian klimatycznych na życie w mieście między VIII a VI wiekiem p.n.e.
Podczas pierwszego sezonu terenowego przeprowadzono m.in. badania geologiczne oraz geofizyczne pozwalające na zdalne rozpoznanie struktur znajdujących się pod powierzchnią ziemi. Ich wyniki zweryfikowano poprzez wykopy sondażowe w wybranych miejscach. Odkryto pozostałości dwóch dużych rezydencji, datowanych wstępnie na VI wiek p.n.e. Nieoczekiwanie zidentyfikowano również cmentarzysko znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie dzielnicy rezydencjonalnej.
– „Wykopaliska na cmentarzysku mają szansę rzucić światło na sakralny krajobraz Argisztihinili, pozwalając ustalić, czy miejsce to odzwierciedla wyłącznie urartyjskie praktyki pogrzebowe, czy też stanowi synkretyczne połączenie tradycji grzebalnych z różnych okresów” – wyjaśnia Hasmik Simonyan. Analiza ta przyczyni się do pełniejszego zrozumienia zwyczajów pogrzebowych regionu w różnych fazach chronologicznych.
W części rezydencjonalnej głównym celem będzie szczegółowe przebadanie odsłoniętych struktur w celu uzyskania informacji o praktykach architektonicznych i społeczno-kulturowych mieszkańców. Przewidywana jest też staranna konserwacja odkopanych pozostałości.
Dodatkowo, w ramach współpracy z Muzeum Etnograficznym Sardarapat w Armenii, znaleziska Armeńsko-Polskiej Ekspedycji Archeologicznej zostaną systematycznie skatalogowane i zaprezentowane na wystawach stałych oraz czasowych, co zapewni ich długotrwałą ochronę i dostępność dla szerokiej publiczności.
Czytaj więcej o Argisztihinili: link
Informacja prasowa: (PDF)
Galeria:
-
Przesiewanie eksplorowanej warstwy archeologicznej w pobliżu wykopu w części rezydencjonalnej. Foto M. Iskra// Sieving the explored archaeological layer near the excavation in the residential part. Photo M. Iskra -
Część zespołu pracująca na cmentarzysku. Foto A. Chlebowski// Part of the team working on the cemetery. Photo A. Chlebowski -
Widok na wzgórze Davti Blur. Foto P. Okrajek// View of the Davti Blur hill. Photo P. Okrajek -
Pochówek popielnicowy z pierwszej połowy VII wieku p.n.e. znaleziony podczas badań. Foto P. Okrajek// A cremation burial from the first half of the 7th century BC found during the survey. Photo P. Okrajek
