Posąg Buddy ze świątyni w Berenike (Egipt)

Egipt znajdował się w centralnym punkcie szlaku handlowego, który łączył Imperium Rzymskie z wieloma obszarami starożytnego świata, w tym z Indiami. W handlu tym uczestniczyło kilka rzymskich portów na wybrzeżu Morza Czerwonego w Egipcie, z których najważniejszym było Berenike, gdzie prowadzi wykopaliska amerykańsko-polska ekspedycja archeologiczna.

Statki z Indii przybywały tam z produktami, takimi jak pieprz, kamienie półszlachetne, tkaniny i kość słoniowa. W Berenike były one wyładowane, a ładunek przenoszono na wielbłądy, które dźwigały towar przez pustynię do Nilu. Następnie inne statki transportowały towar do Aleksandrii, a stamtąd do reszty Imperium Rzymskiego.

Wykopaliska archeologiczne wydobywają na światło dzienne uderzające świadectwa tego handlu. Najnowszego odkrycia dokonał Rodney Ast z Uniwersytetu w Heidelbergu i jego zespół. Jest to marmurowy posąg Buddy umieszczony na dziedzińcu głównej świątyni miasta z okresu wczesnorzymskiego poświęconej bogini Izydzie. Posąg ma 71 cm wysokości i przedstawia Buddę stojącego i podtrzymującego część swojej szaty w lewej ręce. Wokół jego głowy znajduje się dysk z wyobrażonymi na nim promieniami słońca, co jest odniesieniem do jego świetlistego umysłu. Obok niego stoi kwiat lotosu. Jakość wykonania jest niezwykle wysoka. Jest to najlepszy jak dotąd dowód pochodzący z wykopalisk archeologicznych świadczący o buddyzmie w Egipcie.

Oprócz tego posągu archeolodzy znaleźli również inskrypcję w języku indyjskim (sanskryt) datowaną na czasy panowania cesarza rzymskiego Filipa Araba (244-249 n.e.). Inskrypcja ta wydaje się nie pochodzić z tego samego okresu co posąg Buddy, który jest prawdopodobnie znacznie starszy. Inne napisy w tej samej świątyni były sporządzone w języku greckim, i pochodziły z początku I wieku n.e. do 305 roku n.e. Archeolodzy znaleźli również w świątyni dwie monety z II wieku n.e. pochodzące ze środkowo-indyjskiego królestwa Satavahanas. Posąg Buddy został wykonany z kamienia wydobytego prawdopodobnie w regionie na południe od współczesnego Istambułu w Turcji, ale zapewne został wyrzeźbiony lokalnie w Berenike i przeznaczony do świątyni przez jednego lub kilku bogatych kupców z Indii.

Odkrycia miały miejsce w styczniu-lutym 2022 roku, ale dopiero niedawno zostały upublicznione przez Najwyższą Radę Starożytności Egiptu. Steven Sidebotham (University of Delaware) i Mariusz Gwiazda (Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej, Uniwersytet Warszawski, CAŚ UW) współkierują tą polsko-amerykańską ekspedycją, na podstawie koncesji CAŚ UW, we współpracy z egipskim Ministerstwem Turystyki i Starożytności. Wykopaliska w Świątyni Izydy były ostatnio finansowane głównie przez Fundację Fritza Thyssena, przy dodatkowym wsparciu Fundacji Honor Frost i prywatnych darczyńców. Wykopaliska w Berenike rozpoczęły się w 1994 roku i od tego czasu historia tego fascynującego miejsca jest odtwarzana przez międzynarodowy zespół naukowców.

Czytaj więcej o badaniach CAŚ UW w Berenike