Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (CAŚ UW) otrzymało finansowanie od ALIPH Foundation na zabezpieczenie kościoła z cennymi malowidłami ściennymi w Starej Dongoli w Sudanie.
ALIPH Foundation działa na rzecz dziedzictwa kulturowego w rejonach zagrożonych konfliktem, gdzie finansuje działania na rzecz ograniczanie ryzyka zniszczenia dziedzictwa, jego zabezpieczenia i przywracania lokalnym społecznościom.
Dongola, położona pomiędzy III i IV kataraktą na Nilu, to miasto założone pod koniec V wieku. Było stolicą średniowiecznego królestwa Makurii. Ekspedycja CAŚ UW pracuje tam od 1964 r. Aktualnie realizowany jest tam projekt “UMMA – Urban Metamorphosis of the community of a Medieval African capital city” w ramach grantu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC) pod kierunkiem dr. hab. Artura Obłuskiego.
Na stanowisku znajduje się wiele śladów po dawnej świetności, m. in. cytadela z widokiem na Nil, klasztor św. Antoniego (Kom H), a także kilkanaście kościołów oraz najstarszy zachowany meczet w Sudanie. Do najważniejszych i najbardziej spektakularnych znalezisk należą polichromowane wnętrza sakralne.
Podczas badań archeologicznych prowadzonych zimą 2021 r. stwierdzono, że ulewne deszcze i niekorzystne warunki atmosferyczne uszkodziły niektóre budynki i konstrukcje zadaszeń wzniesionych dla ich zabezpieczenia. Bezcenne malowidła były więc narażone na zniszczenie. Najpilniejszych działań konserwatorskich wymagał Kościół Archanioła Rafała (tzw. B.V.).
Kościół Archanioła Rafała został odkryty przez prof. Włodzimierza Godlewskiego, a systematyczne wykopaliska prowadzono w nim od 2007 r. Wraz z pracami archeologicznymi rozpoczęto zabezpieczenie tynków i malowideł ściennych. Kościół znajduje się w południowej części Cytadeli, na brzegu Nilu. W jego wnętrzu znajdują się malowidła ścienne: ok. 40 przedstawień świętych, archaniołów, patriarchów i dostojników nubijskich. Malowidła wykonano al secco na tynku wapiennym.
W latach 2015–2017 kościół został całkowicie odkopany i zadaszony, co umożliwiło konserwatorom bezpieczne kontynuowanie prac. Jednak ze względu na trudne warunki atmosferyczne i silny wiatr wiata nad kościołem uległa zniszczeniu. Odbudowano ją, jednak w wyniku paroletniej ekspozycji na warunki pogodowe zadaszenie nie jest stabilne. Silne deszcze i napór piasku spowodowały także naruszenie wschodniej ściany kościoła, którą odbudowano na początku 2022 roku. Od 2018 roku prace konserwatorskie prowadzone są pod nadzorem Akademii Sztuk Pięknych. Ze względu na zły stan zachowania malowideł polegają przede wszystkim na zabezpieczeniu malowideł przed dalszą destrukcją i wzmocnieniu zdegradowanych tynków. Do prowadzenia prac konserwatorskich niezbędne jest zewnętrzne zabezpieczenie kościoła.
Projekt, który otrzymał z ALIPH Foundation grant „Emergency Relief” w wysokości 15,002 USD nosi tytuł „Emergency Measures to Preserve the Church of Archangel Raphael, Old Dongola, Sudan” („Środki nadzwyczajne w celu ochrony kościoła Archanioła Rafała, Stara Dongola, Sudan”). Zakłada wykonanie dwupoziomowego dachu (proj. Prof. Romuald Tarczewski, Politechnika Wrocławska i architekt Joanna Wyżgoł), który ochroni obiekt przed warunkami zewnętrznymi. Jest to pierwszy krok do zrealizowania holistycznej koncepcji prewencyjnego zabezpieczenia kościoła, umożliwiającej wdrożenie nowych rozwiązań w zakresie ochrony budowli sakralnych w Starej Dongoli.
-
-
Dzięki wsparciu fundacji ALIPH // Thanks to the support of ALIPH