W połowie grudnia zakończył się kolejny sezon badań w Soba, dawnej stolicy królestwa Alwa – dziś na przedmieściach Chartumu. Prowadził je zespół specjalistów pod kierunkiem dr. Mariusza Drzewieckiego z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Soba jest jednym z największych stanowisk archeologicznych w Sudanie. Jako stolica chrześcijańskiego królestwa Alwa (od V/VI do XIII/XVI wieku), była opisywana jako miasto z wieloma kościołami, rezydencjami, pięknymi ogrodami i dzielnicą zamieszkałą przez muzułmanów.
Archeolodzy prowadzili wykopaliska w dwóch miejscach, wybranych na podstawie badań geofizycznych przeprowadzonych w poprzednim sezonie. Jak wyjaśnia dr Drzewiecki, w pierwszym z wykopów odkryto pomieszczenie magazynowo-kuchenne stanowiące część większego kompleksu architektonicznego. Grube ściany tego budynku chroniły zebrane we wnętrzu zasoby przed trudnymi warunkami naturalnymi (Fot. 1). Wzdłuż wewnętrznych ścian magazynu natrafiono na duże gliniane naczynia zasobowe oraz zestaw różnorodnych mniejszych pojemników do przyrządzania i podawania żywności (Fot. 2). Ponadto znaleziono zestaw niewielkich lampek (z widocznymi śladami użytkowania), podstawek ceramicznych oraz lampionów (jednak te ostatnie nie miały wewnątrz śladów ognia ani okopceń). W narożniku pomieszczenia znajdował się duży, półokrągły piec. Tak zagospodarowany budynek zostało opuszczony ponieważ wybuchł w nim pożar. W jego wyniku zawalił się dach i runęły fragmenty ścian. Przy upadku, przepalone części drewnianego poszycia dachowego potłukły duże naczynia zasobowe i w takim układzie odkryli je archeolodzy. Wiele z odnalezionych naczyń to unikaty. Są one niezwykle ornamentowane i można przypuszczać, że w przyszłości będą ozdobą niejednej wystawy muzealnej (Fot. 3).
W drugim wykopie natrafiono na pozostałości dawnego ogrodu (jest to pierwsze tego typu znalezisko w Soba i jedno z nielicznych w Sudanie), który prawdopodobnie sąsiadował z kompleksem architektonicznym opisanym wyżej. Znaleziono fragment systemu irygacyjnego, w którym woda za pośrednictwem kanału była dostarczana do kilku miejsc, gdzie rosły drzewa lub większe krzewy. Z miejsc gdzie znajdowały się nasadzenia pobrano próbki botaniczne aby określić jakie gatunki roślin znajdowały się w tym ogrodzie.
Obok badań archeologicznych, w czasie prac terenowych prowadzono wywiady etnologiczne z współczesnymi mieszkańcami Soba. Ludność obecnie zasiedlająca tereny dawnego miasta, ma na co dzień do czynienia z pozostałościami przeszłości. Mieszkańcy rozwinęli bogaty folklor związany ze stanowiskiem archeologicznym. Studia nad tym tematem wprowadzają naukowców w obszar wierzeń ludowych, nadnaturalnych bytów i historii z życia współczesnych mieszkańców Soba.
Zbliża to naukowców do lokalnej społeczności i vice versa (Fot. 4) oraz pozwala znaleźć płaszczyzny komunikacji, a ta jest ważna ponieważ przyszłość ruin dawnej stolicy jest niepewna. Szybkie tempo rozwoju Chartumu sprawia, że tereny na obrzeżach miasta stają się coraz bardziej pożądane (Fot. 5). Dlatego ochrona tak dużego stanowiska jak Soba jest coraz większym wyzwaniem. Antropolog kulturowy – jeden z członków ekspedycji, prowadził m.in. konsultacje społeczne wśród różnych grup zamieszkujących Soba, pytając jak widzą oni przyszłość tego miejsca oraz czy jest w niej miejsce na pozostałości odległej przeszłości. Z rozmów wyłania się pomysł na utworzenie muzeum w Soba, które prezentowałoby zarówno dawne (archeologiczne), jak i współczesne (tradycyjne) wytwory rzemiosła oraz przedmioty codziennego użytku.
Jeżeli warunki na to pozwolą, zespół badawczy wróci do Soba na początku 2022 roku aby kontynuować zarówno badania archeologiczne, jak i etnologiczne. Projekt jest realizowany w konsorcjum naukowym Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego (lider konsorcjum) oraz Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk (partner konsorcjum). Projekt jest finansowany przez Narodowe Centrum Nauki na podstawie umowy numer UMO-2018/29/B/HS3/02533.
Czytaj więcej:
- Czytaj informację prasową (PDF)
- O projekcie na stronie CAŚ UW.
- Strona internetowa projektu.
-
1. Documentation of the burnt storage and kitchen room at Soba / Prace dokumentacyjne w pozostałościach pomieszczenia magazynowo-kuchennego w Soba (fot. M. Drzewiecki) -
2. Exploration of the fill of a storage and kitchen room / Eksploracja zasypu pomieszczenia magazynowo-kuchennego (fot. M. Kurcz) -
3. Three lanterns found during this research season; many vessels from the storage-kitchen room have similar painted decorations / Trzy lampiony znalezione w tym sezonie badawczym; wiele naczyń z pomieszczenia magazynowo-kuchennego posiada podobne malowane zdobienia (fot. J. Ciesielska) -
4. Children from elementary school in Soba with drawings of children from Cracow; cultural anthropologist, Maciej Kurcz, PhD, professor of Silesian University, mediates between children from schools in Poland and Sudan / Dzieci ze szkoły podstawowej w Soba z rysunkami dzieci z Krakowa; antropolog kulturowy, dr hab. Maciej Kurcz, prof. UŚ, pośredniczy w kontaktach między dziećmi ze szkół w Polsce i Sudanie (fot. M. Kurcz) -
5. Bird’s eye view of Soba; intact fragments of buildings of the medieval town are to the right of the road / Widok Soba z lotu ptaka; nienaruszone fragmenty zabudowy dawnego miasta znajdują się na prawo od drogi asfaltowej (fot. M. Drzewiecki)
