Al-Subiyah

Al-Subiyah

As-Sabbiya
As-Subiyah
Al-Sabiyah

• Nazwa projektu:

  Kuwaiti-Polish Archaeological Mission:
  The Al-Subiyah tumuli excavation and survey project. Tumuli graves and other stone structures on the north coast of Kuwait Bay

  Logo projektu:

  

• Typ stanowiska:

  Cmentarzysko tumulusowe
  Na badanym obszarze znajdują się także: osady, obozowiska, studnie, śmietniska muszlowe i miejsca kultu(?).

  Lokalizacja:

  Kuwejt
  Północne wybrzeże Zatoki Kuwejckiej
  Region Al-Subiyah, mikroregiony: Bahra, Nahdain, Radha, Muhaita, Mughaira, Dubaij, Ras al-Subiyah

  Datowanie:

  – większość tumulusów pochodzi z wczesnego i środkowego okresu epoki brązu (III–II tysiąclecie p.n.e.).
  – główny okres funkcjonowania cmentarzyska: 2500–1500 p.n.e.
  – incydentalne znaleziska z okresów wcześniejszych (okres Ubaid), i późniejszych (okres późnej epoki brązu)

Najciekawsze odkrycia:

– wyróżniający się typ okazałego grobowca – tzw. tumulusy z zewnętrznym murem pierścieniowym (tumulusy SB 100, SB 102)
– kamienne platformy o wydłużonym kształcie; domniemywana funkcja rytualna lub symboliczna (m.in. SB 68, SM 22)
– paciorki z kamieni półszlachetnych – karneol, agat (np. SB 65), chryzopraz (SB 49), lapis-lazuli (SMQ 30), 2. połowa III– 1. połowa II tysiąclecia p.n.e., ozdoby z muszli, m.in. okrągła zawieszka z dekoracją geometryczną „dot-in-circle”, charakterystyczą dla kultury Dilmun (SMQ 30) 2. połowa III–1. połowa II tysiąclecia p.n.e.
– perforowane perły (SMQ 30)
– unikalny zestaw narzędzi i ozdób z kości (SMQ 49)
– szkielet koniowatego (najprawdopodobniej onagera) towarzyszący pochówkom ludzkim (SMQ 49)
– krzemienny grot strzały z zadziorami (SB 49) – wyrób z retuszem bifacjalnym, typowym dla kultur późnoneolitycznych-chalkolitycznych, VII–V tysiąclecie p.n.e.
– brązowy grot strzały, trzpieniowy wzmocniony żebrowaniem (SB 60), 1500–900 p.n.e.
– naczynie ceramiczne (SB 102) – drugie tego typu znalezisko z kilkudziesięciu przebadanych grobów na cmentarzysku, III/II tysiąclecia p.n.e.

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

2007–2012

Typ badań:

badania wykopaliskowe, badania powierzchniowe (survey)

Kierownicy badań:

Piotr Bieliński (2007–2009)
Łukasz Rutkowski, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW (2010–2012)

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– National Council for Culture, Arts and Letters of the State of Kuwait

Informacje dodatkowe:

Polsko-kuwejcki projekt archeologiczny miał na celu badania ratunkowe, związane z planowaną budową nowego miasta w rejonie Al-Subiyah. Grupa grobów tumulusowych, badanych wykopaliskowo w mikroregionie Mughaira w latach 2007–2010 stanowiła pierwszą fazę projektu. Zadania badawcze KPAM stopniowo ulegały rozszerzeniu, obejmując stanowisko studzienne w mikroregionie Muhaita (SM 12, 2008 r.) oraz dużą osadę z okresu Ubaid (Bahra 1, 2009 r.). Równocześnie rozpoczęta w 2009 r. prospekcja terenowa wykazała, że cmentarzysko tumulusowe ciągnie się na znacznym dystansie wzdłuż wybrzeża Zatoki Kuwejckiej. Z tego powodu w 2010 r. został wyodrębniony niezależny projekt badawczy poświęcony wyłącznie badaniu cmentarzyska. Przeprowadzono badania powierzchniowe, mające na celu kompleksową inwentaryzację grobów i innych wolnostojących kamiennych struktur na tym terenie oraz wykopaliska wybranych obiektów.

Od 2007 r. Kuwejcko-polską Misją Archeologiczną kieruje prof. Piotr Bieliński; do 2009 r. bezpośrednio kierował on badaniami nad eksploracją tumulusów. Po sformułowaniu i zatwierdzeniu przez NCCAL projektu badań nad cmentarzyskiem jego kierownikiem został dr Łukasz Rutkowski. W nowej formule projekt ten był realizowany podczas sezonów wiosennych w latach 2010–2012.

Opis projektu:

Do 2012 r. podczas badań powierzchniowych zlokalizowano ponad 200 struktur/stanowisk rozrzuconych na pustynnym płaskowyżu, ciągnącym się pasem o szerokości kilku kilometrów wzdłuż wybrzeża i opadającym tarasowo z północy na południe ku linii brzegowej (łącznie przebadano ponad dwudziestokilometrowy odcinek wybrzeża.

Większość zidentyfikowanych obiektów (ok. 130) stanowiły tumulusy. Są to konstrukcje w formie spłaszczonego stożka lub kopuły, zbudowane z nieobrobionych bloków i płyt kamiennych bez użycia zaprawy, posiadające w środku komorę grobową. Rozpoznano także blisko 100 kamiennych obiektów innego typu, przy czym część z nich, mimo że nie wykazuje stricte sepulkralnego przeznaczenia, najprawdopodobniej także związana jest z cmentarzyskiem. Eksploracji zostało poddanych 40 struktur, w tym 27 grobów tumulusowych, siedem zagadkowych kamiennych platform oraz sześć obiektów innego typu.

Stwierdzono obecność kilku typów grobowców, niekiedy poważnie różniących się od siebie pod względem konstrukcyjnym. W grobach składano pochówki szkieletowe; w kilku stwierdzono obecność pochówku podwójnego lub wielokrotnego. Spośród zaobserwowanych zwyczajów funeralnych, które praktykowała społeczność użytkująca cmentarzysko, najbardziej intrygującym jest rozsypywanie ozdób na grobowcu, dokonywane prawdopodobnie przez żałobników podczas ceremonii pogrzebowej.

Badania nad tym nieznanym dotychczas starożytnym cmentarzyskiem, przyczyniły się do wypełnienia „białej plamy”, jaką do tej pory na archeologicznej mapie Bliskiego Wschodu była lądowa część Kuwejtu. Tym bardziej, że na obszarze występowania grobów znajdują się także inne typy stanowisk: osady, obozowiska, stanowiska studzienne, miejsca i ślady pozyskiwania oraz przerobu surowców (muszlowiska), a może i miejsca kultu.

Datowanie grobowców jest sprawą trudną, gdyż większość z nich została wyrabowana. Podczas wykopalisk odnaleziono jedynie zabytki, które albo zostały przeoczone przez rabusiów albo nie przedstawiały dla nich wartości, głównie drobne ozdoby, które nie są dobrym kryterium datującym. Można jednak stwierdzić, że większość badanych tumulusów pochodzi z wczesnego i środkowego okresu epoki brązu (III–II tysiąclecie p.n.e.). Pojedyncze naczynie ceramiczne, badania radiowęglowe paciorków z muszli, obecność przedmiotów z metalu oraz ozdób z kamieni półszlachetnych sugerują, iż szczyt funkcjonowania cmentarzyska przypada na okres 2500–1500 p.n.e. Niemniej incydentalne znaleziska zarówno z okresów wcześniejszych (okres Ubaid), jak i późniejszych (okres późnej epoki brązu) sugerują, że mamy do czynienia z nekropolą o bardzo długiej tradycji użytkowania.

Galeria: