Aszmunein
El-Ashmunein
Ashmunein
Starożytne Hermopolis Magna
-
Nazwa projektu:
Polsko-Egipska Misja Archeologiczno-Konserwatorska w el-Ashmunein
-
Typ stanowiska:
miasto
Lokalizacja:
Egipt
Datowanie:
– pozostałości z okresu hellenistycznego i rzymskiego
– powstanie kościoła prawdopodobnie w V wieku n.e.
Najciekawsze odkrycia:
– inskrypcja Nektanebo II (360–342 p.n.e.)
– przy budowie bazyliki użyto bloków inskrybowanych kartuszami faraona Echnatona
– pozostałości architektury z okresu hellenistycznego i rzymskiego
– duża ilość drobnych zabytków, w tym: monet, figurek terakotowych, lampek
– inskrypcja z II wieku p.n.e wspominająca Thenona, nieznanego dotąd gimnazjarchę z Hermopolis
Historia badań:
Badane przez misję CAŚ UW w latach:
1987–1990
Typ badań:
prace archeologiczne i konserwatorskie
Kierownicy badań:
Marek Barański (1987–1990)
Instytucje współpracujące:
– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków (PP PKZ)/State Ateliers for the Preservation of Cultural Heritage
– Ministerstwo Starożytności Egiptu
Informacje dodatkowe:
Pozostałości bazyliki odkrył w 1942 roku M. Kamal. Egipska Służba Starożytności wykonała częściową rekonstrukcję obiektu – podniesiono portyk północny oraz ustawiono kolumny w nawie głównej. Następnie pracowała tu misja Uniwersytetu w Aleksandrii, która oczyściła całą bazylikę.
Opis stanowiska i badań:
Zachowana na stanowisku koptyjska bazylika wzniesiona została prawdopodobnie pod koniec V wieku n.e. Powstała na miejscu wcześniejszych budowli z okresu hellenistycznego i rzymskiego. Katedra ma 55 metrów długości i prawie 26 metrów szerokości, posiada empory w nawach bocznych oraz kolumnowy transept, zakończony z obu stron eksedrami, w północno-zachodnim narożniku znajdowało się baptysterium. Wysokość obiektu szacuje się na 22 metry. Zachowały się pozostałości klatek schodowych prowadzących na empory. Poza wejściem głównym na osi kościoła, funkcjonowało także drugie, północne, poprzedzone tetrastylem.
Polskie badania polegały na konserwacji i zabezpieczeniu bazyliki, przygotowano także projekt rewaloryzacji badanego obiektu. Zadokumentowano m.in. detale architektoniczne – inskrybowane bloki doryckich architrawów, czy korynckie kapitele o wysokiej wartości artystycznej. Wykonano także kilka sondaży oraz badania wykopaliskowe na północ od bazyliki, aby ustalić jej archeologiczny kontekst. Odkryto studnię, a fragmenty ceramiki oraz monety pochodzące z jej wypełniska pozwoliły na precyzyjne datowanie obiektu. W niższych warstwach poza kamiennymi strukturami z okresu rzymskiego i hellenistycznego natrafiono także na pozostałości budowli z cegły mułowej.
Barański, M. (2019). Hermopolis Magna at the Crossroad of Cultures. In Bąkowska-Czerner, G., & Czerner, R. (Eds.), Greco-Roman Cities at the Crossroads of Cultures: The 20th Anniversary of Polish-Egyptian Conservation Mission Marina el-Alamein. Summertown: Archaeopress doi.org/10.2307/j.ctvndv687.5
Barański, M. (2002). Czy można określić rolę biskupów Hermopolis Magna (Szmun) w kształtowaniu miasta. In B. Iwaszkiewicz-Wronikowska, D. Próchniak (eds), Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa 3, Lublin, 237–243
Barański, M. (2004). Coloured Hellenistic architectural remains from El Ashmunein (Hermopolis Magna) Egypt. In L. Cleland, K. Stears, G. Davies (eds), Colour in the Ancient Mediterranean World, Oxford, 96–99, Oxford
Barański, M. (1996). The Archaeological setting of the Great Basilica Church at el Ashmunein. In D. Bailey (ed.), Archaeological Research in Roman Egypt, Ann Arbor, 98–106
Barański, M. (1992). Excavations at the basilica site at el-Ashmunein/ Hermopolis magna in 1987–1990. Polish Archaeology in the Mediterranean 3, 19–23
Krzyżanowski, L. et alii (Eds) (1992). Reports from Ashmunein. Polish-Egyptian Archaeological and Preservation Mission at El-Ashmunein 1987–1990, Vol. 2, Warszawa, Przedsiębiorstwa Konserwacji Zabytków
Barański, M. (1990). Preserving the Christian Basilica of El-Ashmunein, BIFAO 90, 41–49
Barański, M. (1990). Konserwacja wczesnochrześcijańskiej bazyliki w Aszmunein, Ochrona Zabytków 43/3 (170), 135–139
Szafrański, Z., Makramallach, A. (1989). A new inscription of Nectanebo II from Ashmunein, CM 112, 65–66
Gromnicki, J. et alii (Eds) (1989). Reports from Ashmunein. Polish-Egyptian Archaeological and Preservation Mission at El-Ashmunein 1987–1990, Vol. 1, Warszawa, Przedsiębiorstwa Konserwacji Zabytków
Barański, M. (1989). Problemy konserwacji ruin starożytnych w Aszmunein w Egipcie. Ochrona Zabytków 1
Barański, M., Polak, Z. (1987). Aszmunein. Bazylika, Informator Archeologiczny: badania, 21, 250
Wybrana bibliografia stanowiska:
Wace, A.J.B., Megaw, A.H.S., Skeat, T. C. (1991). Hermopolis Magna/Ashmunein. The Ptolemaic Sanctuary and the Basilica, Alexandria 1959; A.S. Atiya (ed.), Ashmunein. In The Coptic Encyclopedia, New York, 285–287
Galeria:
-
-
1. Basilica (Photo A. Wieczorek, PCMA archive) -
2. Basilica colonnade (Photo A. Wieczorek, PCMA archive)
