Bahra 1

Bahra 1

Kody z wcześniejszych badań powierzchniowych: SBH 35, SBH 38

• Nazwa projektu:

  Kuwaiti–Polish Archaeological Mission (KPAM)

  Logo projektu:

  

• Typ stanowiska:

  osada

  Lokalizacja:

  Kuwejt
  Region Al-Subiyah w północnym Kuwejcie, podregion Bahra

  Datowanie:

  Okres Ubaid 2 i 3a (2/3), ok. 5500 p.n.e.–4900 p.n.e.

Najciekawsze odkrycia:

– Największa nad Zatoką Arabską osada związana z kulturą Ubaid
– Warsztat produkujący paciorki rurkowate z muszli Conomurex persicus
– Bogaty zestaw ceramiki lokalnej (tzw. Coarse Red Ware) i importowanej z Mezopotamii
– Fragment miedzi, zapewne szpila(?) – najstarszy na Półwyspie Arabskim

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

2009–

Typ badań:

Badania wykopaliskowe, wspomagane przez specjalistów: archeozoologa, paleomalakologa, geologa oraz konserwatora

Kierownicy badań:

Piotr Bieliński, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Instytut Archeologii UW (2009– )
Sultan al-Duweish, National Council of Culture, Arts and Letters of the State of Kuwait (2009–2013)
Hamid al-Mutairi, National Council of Culture, Arts and Letters of the State of Kuwait (2014– )

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– National Council of Culture, Arts and Letters of the State of Kuwait

Opis stanowiska i badań:

Stanowisko Bahra 1 /1/ to duża osada z drugiej połowy VI tysiąclecia p.n.e. W owym czasie na terenie południowej Mezopotamii rozwijała się intensywnie tzw. kultura Ubaid, ekspandując nie tylko na okoliczne regiony, ale sięgając aż po Anatolię i Lewant z jednej strony, aż po Iran i wybrzeże Zatoki Arabskiej z drugiej. Charakterystyczne naczynia ceramiczne, często z bogatą dekoracją malowaną, oraz drobne przedmioty typowe dla tej kultury znajdowane są na stanowiskach wzdłuż wybrzeża Zatoki, aż po Zjednoczone Emiraty Arabskie. W Kuwejcie natrafiono na nie najpierw na stanowisku H3, małej wiosce nadbrzeżnej, położonej kilka kilometrów od stanowiska Bahra 1.

Osada Bahra 1 wyróżnia się spośród innych stanowisk zatokowych pod kilkoma względami. Po pierwsze – rozmiarem, bowiem mierzy co najmniej 180 m x 50 m i obejmuje nie mniej niż 10 wielopomieszczeniowych budynków ulokowanych wzdłuż podstawy niewielkiego, skalistego pagórka. Była to bezsprzecznie stała osada, która funkcjonowała przez stosunkowo długi czas, jak można wnioskować z obecność kilku faz budowlanych. Sądząc po znalezionych w osadzie przedmiotach, miała ona silne związki z południową Mezopotamią, będąc jednocześnie zakorzeniona w kulturze lokalnej. O kontaktach z ośrodkami kultury Ubaid w Mezopotamii świadczy przede wszystkim duża ilość importowanej ceramiki – zarówno bogato zdobionych naczyń luksusowych /6, 7, 8/, jak i niedekorowanych zasobowców. Również drobne zabytki ruchome wykonane z wypalonej gliny /11/– być może ozdoby osobiste /12/ – są typowe dla kultury Ubaid. Jednocześnie jednak repertuar znalezisk obejmuje także przedmioty charakterystyczne dla tzw. neolitu arabskiego: ceramikę (tzw. Coarse Red Ware /9, 10/) oraz narzędzia krzemienne /13/ i kwarcowe o lokalnej proweniencji.

Najciekawszym aspektem osady jest cel jej powstania. Jak wynika z dotychczasowych badań, zapewne od początku swego istnienia był to duży i dobrze zorganizowany warsztat produkujący rurkowate paciorki z muszli jednego gatunku morskich mięczaków – Conomurex persicus. Pomieszczenia warsztatowe odkryto w większości spośród przebadanych budynków w zachodnim sektorze osady (SBH 38) /3/. Na podstawie odpadów produkcyjnych i znajdowanych wraz z nimi narzędzi /15/ udało się odtworzyć cały proces wytwarzania paciorków /14/. Co ciekawe, nie natrafiono dotąd na ani jeden gotowy, nieuszkodzony paciorek – wszystkie musiały być „eksportowane” poza osadę. Dokąd? – tego wciąż nie wiadomo, gdyż paciorki tego typu nie są znane z innych stanowisk.

Pozostałości architektoniczne osady Bahra 1 składają się w główniej mierze z kamiennych podstaw murów /2, 4, 5/ (górna ich część musiała być wykonana z nietrwałych materiałów). Pomieszczenia i budynki miały w większości kształt zbliżony do prostokąta. Wyjątkiem jest tu kompleks architektoniczny położony na zboczu pagórka na wschodnim krańcu stanowiska (sektor SBH 35). Duży, owalny dziedziniec, pomieszczenia na planie zbliżonym do koła oraz nieco inny zestaw znalezisk wskazują, że miejsce to miało funkcję odmienną niż pozostała cześć osady.

Kim byli mieszkańcy osiedla – przybyszami z Mezopotamii? czy raczej rdzennymi mieszkańcami, którzy przejęli po części kulturę materialną sąsiadów z północy, z którymi łączyły ich interesy? Na razie brak jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Jednak z pewnością była to dobrze zorganizowana społeczność, która znalazła dla siebie miejsce w siatce ówczesnej wymiany handlowej.

Galeria: