Hawarte

Huarte
Hawarti

Nazwa projektu:

The joint Syro-Polish mission in Hawarte
Typ stanowiska:

Miejsce kultu

Lokalizacja:

Syria
Syria zachodnia
Prowincja Hama

Datowanie:

– Okres rzymski (I–IV wiek): grota
– Okres bizantyjski (IV–VII wiek): bazylika

Najciekawsze odkrycia:

– Podziemna grota kultu boga Mitry (mitreum) pod ruinami chrześcijańskiej bazyliki
– Mitreum jako obiekt sprawowania kultu misteryjnego
– Malowidła zdobiące ściany mitreum (IV wiek n.e.)
– Baptysterium pierwszego kościoła zbudowanego nad mitreum

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

1998–2009 wykopaliska; projekt konserwatorski do 2010

Typ badań:

Wykopaliska, konserwacja

Kierownicy badań:

Michał Gawlikowski

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Syryjski Departament Starożytności

Informacje dodatkowe:

Prace konserwatorskie zostały przerwane w 2010 roku z powodu wybuchu wojny w Syrii.

Opis stanowiska i badań:

Historia badań stanowiska Hawarte sięga lat 70., kiedy to francuski uczony Pierre Canivet przebadał ruiny kościoła z V wieku (421 r. – data zbudowania pierwszego kościoła za czasów biskupa Apamei, Aleksandrosa, zaś na 483 r. datuje się zbudowanie drugiego kościoła za czasów biskupa Fotiosa). 20 lat po tych wykopaliskach, pośrodku głównej nawy kościoła zapadła się podłoga, odsłaniając tajemniczą grotę pod kościołem, pokrytą malowidłami ― jak się później okazało, główne pomieszczenie mitreum. Niestety, pierwszymi osobami, które dotarły na stanowisko, byli rabusie. Podczas próby przemytu fragmentu malowidła ściennego, zostali zatrzymani przez syryjskie służby celne i w ten sposób dotarto do podziemnego miejsca kultu Mitry.

Wkrótce po tym wydarzeniu, w 1998 r., Dyrekcja Generalnej Starożytności i Muzeów Syrii zaproponowała prof. Michałowi Gawlikowskiemu, wówczas kierownikowi badań w Palmyrze, odkopanie groty i zabezpieczenie znalezionych tam malowideł przez polskich konserwatorów, współpracujących z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW.

Ratunkowe wykopaliska pod ruinami kościoła w małej wiosce Hawarte zapoczątkowane jako doraźna interwencja zamieniły się w wieloletni program archeologiczny i konserwatorski, który doprowadził do odsłonięcia podziemnego sanktuarium boga Mitry. Pierwsze ślady wykorzystania groty datowano na I wiek n.e.. Malowidła, przedstawiające epizody z życia Mitry, które pokrywały ściany groty, są uznawane za jedne z najważniejszych dla badań nad rozpoznaniem kultu mitraickiego.

Inne materiały na temat misji:

Rezultaty badań:

Sezon po sezonie – „Newsletter PCMA”:

– Pakiet edukacyjny do wystawy „Hawarte. Ostatnie arcydzieła mistrzów antyku”: 2012 Wagner, M., Zielińska, D. Wyprawa do Hawarte! Warszawa: Instytut Archeologii UW, Fundacja im. Kazimierza Michałowskiego, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW
– 2012 Wagner M., Zielińska, D. Ciemność i światło, czyli grota Mitry w Hawarte. Mówią Wieki, 9/12 (632), 22–26

Wydarzenia związane z projektem:

2013, czerwiec–wrzesień: Wystawa: „Hawarte. Ostatnie arcydzieła mistrzów antyku”, Muzeum Archeologiczne w Krakowie
2012, maj–wrzesień: Wystawa: „Hawarte. Ostatnie arcydzieła mistrzów antyku”, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie
2012, maj Sesja naukowa: „Hawarte. Ostatnie arcydzieła mistrzów antyku”, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie

Bibliografia projektu:

Gawlikowski, M. (2013). Huarté, un village d’Apamène. In G. Charpentier & V. Puech (Eds.), Villes et campagnes aux rives de la Mediterranée ancienne, dans le sillage de Georges Tate. Topoi, Suppl. 12, 261–270.

Gawlikowska, K. (2012). Glass finds from the mithraeum in Hawarte. Polish Archaeology in the Mediterranean, 21, 496–503.

Gawlikowski, M. (2012). Excavations in Hawarte 2008–2009. Polish Archaeology in the Mediterranean, 21, 481–495.

Wagner, M. & Zielińska, D. (Eds.) (2012). Hawarte: ostatnie arcydzieła mistrzów antyku. Last Masterpieces of Ancient Painters, Warsaw: University of Warsaw.

Zielińska, D. (2010). Hawarte. Project for the reconstruction of the painted decoration of the mithreum. Polish Archaeology in the Mediterranean, 19, 527–535.

Parandowska, E. (2008). Hawarte, mithraic wall paintings conservation project. Seasons 2005–2006. Polish Archaeology in the Mediterranean, 18, 543–547.

Gawlikowski, M. (2007). The mithraeum at Hawarte and its paintings. JRA, 20, 337–361.

Majcherek, G. (2004). Hawarte. Excavation and restoration work in 2003. Polish Archaeology in the Mediterranean, 15, 325–334.

Gawlikowski, M. (2002). Hawarte. Excavation and restoration work in 2001. Polish Archaeology in the Mediterranean, 13, 271–278.

Gawlikowski, M. (2001). Hawarte. Third interim report on the work in the Mithraeum, Polish Archaeology in the Mediterranean, 12, 309–314.

Gawlikowski, M. (2001). Le mithreum de Haouarte (Apamène). Topoi, 11/1, 183–193.

Gawlikowski, M. (2000). Hawarte. Excavations, 1999. Polish Archaeology in the Mediterranean, 11, 261–273

Gawlikowski, M. (2000). Un nouveau mithraeum récemment découvert à Huarté près d’Apamée. CRAI, 144/1, 161–171.