Mustis

Mustis

Henchir Mist
  • Nazwa projektu:

    Tunezyjsko–Polska Misja Archeologiczna w Mustis (el-Krib), Tunezja
    Tunisian–Polish Archaeological Mission to Mustis (el-Krib), Tunisia

    Profil FB:

    Mustis Archaeological Project

  • Typ stanowiska:

    Miasto antyczne i jego wiejskie zaplecze

    Lokalizacja:

    Tunezja
    120 km na południowy-zachód od Kartaginy, 12 km na południe od antycznego miasta Thugga (Dougga), w miejscowości el-Krib (gubernorat Siliana)

    Datowanie:

    – okres przedrzymski (III–II wieku p.n.e.)
    – okres rzymski I (I wiek p.n.e.–II wiek n.e.)
    – okres rzymski II (III–IV wiek n.e.)
    – okres wandalski (435–533 rok n.e.)
    – okres bizantyjski (534–698 rok n.e.)
    – okres islamski (VIII–XI wiek n.e.)

Najciekawsze zabytki:

– świątynia Plutona
– świątynia Apollona
– świątynia Celestis
– bazylika chrześcijańska
– dom późnorzymski
– cytadela bizantyjska
– tłocznia oliwy
– ponad 500 łacińskich inskrypcji
– łuk triumfalny cesarza Gordiana III

Historia badań:

Na stanowisku odbyły się badania francuskie w latach 30. XX wieku oraz badania tunezyjskie prowadzone przez Institut National du Patrimoine w końcu lat 50. I w początkach 60. XX wieku.  Dotychczasowe badania skupiły się na wyrywkowej analizie zabytków epigraficznych, odsłonięciu na obszarze około 1 ha trzech świątyń, jednej bazyliki chrześcijańskiej, dwóch domów, trzech ciągów ulic oraz cytadeli bizantyjskiej przykrywającej wcześniejsze forum; potencjał stanowiska jest jednak bez porównania większy, powierzchnię miasta oceniamy po przeprowadzonych wstępnych analizach zdjęć z drona na około 34 ha.

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

2018–

Typ badań:

wykopaliska
badania nieinwazyjne
badania powierzchniowe

Kierownicy badań:

Tomasz Waliszewski (Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
Jamel el-Hajj

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
– Institut National du Patrimoine (Tunezja)

Informacje dodatkowe:

Stanowisko Mustis znane jest podróżnikom europejskim od końca XIX wieku. Bardzo ograniczone prace terenowe zostały przeprowadzone tu przez badaczy francuskich i tunezyjskich pomiędzy latami 30. a 60. ubiegłego wieku. Podjęto się częściowej rekonstrukcji trzech świątyń i bramy miejskiej. Inskrypcje poświadczają obecność 11 świątyń pogańskich. Fragmenty historii miasta poznane zostały głównie dzięki studiom epigraficznym lokalnych inskrypcji łacińskich.

Opis stanowiska i badań:

Stanowisko archeologiczne Mustis, mieści się w odległości ok. 120 km na południowy zachód od stolicy Tunezji – Tunisu i jest położone w pobliżu współczesnego miasteczka el-Krib, w gubernatoracie Siliana. Oddalone jest zaledwie od 12 km od jednego z największych stanowisk rzymskich prowincji o nazwie Thugga (Dougga). Leży w silnie zurbanizowanym regionie Afryki Prokonsularnej, przy głównej arterii lądowej biegnącej z Kartaginy do Theveste w dzisiejszej Algierii. Korzystne położenie geograficzne przy ruchliwym szlaku komunikacyjnym i handlowym oraz świetna lokalizacja pośród bardzo żyznych terenów uprawy zboża, oliwy i winnej latorośli wpłynęły na bardzo szybkie wzbogacenie się miasta, regionu i jego mieszkańców w okresie od I wieku n.e. do III wieku n.e.

Ten ośrodek miejski powstał na terenie zamieszkałym przez plemiona numidyjskie i w miejscu, gdzie zapewne istniała jedna z przedrzymskich osad numidyjskich. Powstała tutaj w konsekwencji kolonia rzymska w końcu II wieku p.n.e., założona i zasiedlona przypuszczalnie przez weteranów armii rzymskiej wywodzących się z oddziałów dowodzonych przez słynnego generała Mariusza. Historia miasta i regionu jest praktycznie nieznana i odtwarzana w sposób niezwykle fragmentaryczny i hipotetyczny. Przypuszcza się, że pierwsi weterani pochodzili z okolic dzisiejszej Bolonii.

O potencjale urbanistycznym miasta w okresie rzymskim świadczy jego powierzchnia urbanistyczna wynosząca ponad 34 ha oraz liczne budowle monumentalne widoczne na powierzchni, wśród których należy wymienić: świątynie Plutona, Apollona i Ceres, dwa łuki tryumfalne, termy rzymskie, cytadela bizantyjska w miejscu dawnego forum z co najmniej 300 inskrypcjami łacińskimi z czasów rzymskich, wtórnie użytymi w nowej konstrukcji murów fortyfikacyjnych, bazylika chrześcijańska (IV/V wiek n.e. ?), plac miejski, ulica handlowa zabudowana z obu stron licznymi sklepami oraz co najmniej dwa domy rzymskie. Inne liczne struktury architektoniczne nie zostały dotychczas zidentyfikowane. Podobnie jak na innych stanowiskach w Afryce Prokonsularnej, kryzys miasta związany jest z najazdami i następnie obecnością Wandalów w V wieku i na początku VI wieku n.e. Miasto istniało na dużo mniejszej powierzchni do czasów najazdów islamskich. Efemeryczna obecność arabska przetrwała do XII wieku i jest poświadczona tylko drobnymi znaleziskami.

Inne materiały na temat misji:

luty 2021 Konkurs na stypendystę w projekcie AFRIPAL
listopad 2020 Trzy nowe granty NCN na badania Centrum
listopad 2019 Wystawa „Mustis 2019 Summer School”
październik 2019 Mustis 2019 – nowe wykopaliska w Tunezji
kwiecień 2019 Letnia szkoła archeologiczna w Mustis (Tunezja)
kwiecień 2019 Warsztaty: MUSTIS Rzymskie miasto w Afryce i jego wiejskie zaplecze (el Krib w Tunezji) // MUSTIS. Une ville romaine d’Afrique et son arrière-­-pays rural
maj 2018 Polscy archeolodzy rozpoczęli badania w Tunezji

Materiały dotyczące misji na YouTube.

Bibliografia projektu:

Misiewicz, K., Hajji, J., Waliszewski, T. (2019). Prospections non invasives sur le site de Mustis/Musti (El Krib) en Tunisie. Światowit 57, 207–222. doi:10.5604/01.3001.0013.6817

Wybrana bibliografia stanowiska:

Beschaouch, A. (2014). Municipium Iulium Aurelium Mustitanum : de Tibère à Marc Aurèle, l’histoire Municipale de Mustis, cité romaine de Tunisie, Paris, Diffusion de Boccard

Schmidt, M. G. (2008). Walking in Mustis. Monumentale Versinschriften einer afrikanischen Stadt im urbanen Kontext, Literatura epigráfica: estudios dedicados a Gabriel Sanders, Valencia, 309–321

Beschaouch, A. (2005). Un témoignage sur la prospérité de l’Afrique proconsulaire au milieu du IVe siècle: le forum transitorium aménagé à Mustis sous Magnence et Décence, CRAI, 2005, 1071–1084

Ferchiou, N. (1992–1993). L’arc double à trois baies de Mustis, Africa XI–XII, 277–363

Ferchiou, N. (1986). Niveaux numides découverts à Mustis, REPPAL, II, 277–288

Ferchiou, N. (1985). L’arc de Gordien III à Mustis (Le Krib) – Tunisie, Africa, IX, 95–140

Beschaouch, A. (1967–8). Mustitana 1, Recueil des nouvelles inscriptions de Mustis, cité romaine de Tunisie, Karthago, 14, 117–224

Beschaouch, A. (1967). Municipium Iulium Aurelium Mustitanum, CTun, 15, p. 85–102, pl. I–II

Poinssot, L., (1933). Une inscription de Musti contemporaine de Magnence, CRAI, 21–24

Poinssot, L. (1930–1931). Fouilles opérées à Musti en Tunisie (temple, inscriptions romaines), BCTH, 362–374

Galeria: